OC Prezesa spółki samorządowej
Ubezpieczenie władz spółki gminnej, powiatu, województwa
Zasadniczo jednostki samorządu terytorialnego mogą uczestniczyć tylko w spółkach z.o.o i akcyjnych[1]. Ze względu na niebagatelne ryzyko pociągnięcia do odpowiedzialności prawnej zarządzających spółkami kapitałowymi powstały ubezpieczenia dedykowane tej materii. Przy czym w spółkach komunalnych refleksja o ubezpieczeniach kadry menadżerskiej dopiero raczkuje. Nadal władze nie wszystkich spółek samorządowych objęte są polisą chroniącą przed finansowymi następstwami odpowiedzialności prawnej za uchybienia w zarządzeniu i nadzorze (np. Directors & officers). Przeważnie zapobiegliwość w tym zakresie ogranicza się do ogólnikowego nałożenia na Prezesa obowiązku ubezpieczenia się od OC. Jeśli kontrakt menadżerski, uchwała, regulamin zarządu czy inny akt wskazuje sumę ubezpieczenia, to zwykle nie koresponduje ona z ryzykiem. Tymczasem zapotrzebowanie na polisę odpowiedzialności występuje u wszystkich członków kierownictwa, w tym członków rady nadzorczej, której istnienie jest obligatoryjne we wszystkich spółkach z udziałem jednostek samorządu terytorialnego. Naiwnością było też sądzić, że ryzyko związane ze sprawowaniem funkcji prezesa zarządu spółki komunalnej ogranicza się do konsekwencji cywilnych. Stosowanie sankcji karnych czy administracyjnych wobec managerów, nadzorców różnego szczebla nie należy do ewenementów. Wręcz przewinie, przestępstwa gospodarcze to około jedna trzecia spraw karnych. W specyficznych przypadkach za nieprawidłowości w zarządzaniu grozi kara do 25 lat pozbawienia wolności[2].
Co więcej, na ogół decydenci i nadzorcy spółek z udziałem samorządu terytorialnego powinni być ubezpieczeni na wyższe sumy niż kierownictwo większości spółek z.o.o czy S.A. Wynika to z wielu czynników.
Część podmiotów komunalnych działa w branżach, w których występuje ponadprzeciętne ryzyko restrykcyjnie regulowanej odpowiedzialności za ingerencję w środowisko naturalne np. ciepłownie, przedsiębiorstwa zajmujące się zbieraniem i utylizacją odpadów, firmy budowalne. Na dodatek w spółkach samorządowych wyciągnięcie konsekwencji wobec menadżerów jest łatwiejsze niż w przypadku innych osób prawnych. Warto też mieć świadomość istnieje czynników dodatkowo stymulujących formułowanie oskarżeń czy pozwów względem członków managementu spółek z udziałem JST.
Odpowiedzialność zarządu spółki komunalnej – natywne uwarunkowania a polisa OC kierownictwa
W dużym uproszczeniu, najistotniejszą z przesłanek odpowiedzialności członka władz spółki stanowi wina. Do zawinienia dochodzi tylko, jeśli nie dochowano należytej staranności[3]. Przy zarządzaniu mieniem komunalnym (gminnym), powiatu czy województwa przepisy nakazują postępowanie ze szczególną starannością[4], czyli wyższą od ogólnej (normalnej, typowej), a nawet od staranności wymaganej od profesjonalisty[5] [6]. Ten rygorystyczny standard dotyczy zarówno cywilnoprawnej odpowiedzialności odszkodowawczej jak i spraw karnych[7]. Szczególną staranność w zarządzaniu mieniem samorządowym ma obowiązek zachowywać cała kadra zarządzająca spółek gminnych, powiatowych, wojewódzkich, bez względu na członkostwo w organach osoby prawnej takich jak rada nadzorcza czy zarząd czy zawarcie umowy o pracę[8]. Zatem ubezpieczanie OC Prezesa spółki samorządowej to rozwiązanie zaspakajające potrzeby wyłącznie fragmentarycznie.
Niektórzy komentatorzy z obowiązku zachowania szczególnej staranności w zarządzeniu mieniem JST, wywodzą nakaz minimalizacji ryzyka[9]. Przy czym ,władze spółek samorządowych pozostają związane także innymi dyrektywami. Na ogół spółki gminne, powiatowe, wojewódzkie to przedsiębiorcy, więc ich aktywność nastawiona jest na zysk. Z drugiej strony cel gospodarki komunalnej JST stanowi zaspokojenia zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej[10]. W uproszczeniu spółki samorządowe powinny zapewniać bieżący i nieprzerwany, przystępny cenowo dostęp do określonych dóbr[11]. W publicystyce prawniczej można się spotkać z określeniem spółki misyjne.
Reasumując, wzajemne przenikanie się zasad prawa prywatnego i publicznego sprawia, że kierowanie spółkami z.o.o i akcyjnymi z udziałem samorządu terytorialnego powinno opierać się na equilibrium ocennych i trudnych do pogodzenia zasad. Możliwość bardzo zróżnicowanego osądu danego poczynienia stanowi poważne ryzyko z perspektywy władz spółki komunalnej.
Walka polityczna jako źródło ryzyka w OC Prezesa spółki samorządowej
Sprawę komplikuje dodatkowo oddziaływanie czynników politycznych. Tomasz Mann pisał, że nie ma nie-polityki, wszystko jest polityką. Jednakże w praktyce ubezpieczeń zarządu spółek samorządowych czy skarbu państwa to oddziaływanie ma szczególne znaczenie, choćby dlatego że w imieniu właściciela występują politycy. Wspólnicy, akcjonariusze wszelkich spółek kapitałowym posiadają niewielkie uprawnienia w zakresie bieżącego zarządzania osobą prawną[12], co nieraz skutkuje próbami nieformalnego wpływania na decyzje kadry menadżerskiej. W każdym razie, mianem trudnej określić trzeba sytuację prezesa, wobec którego organy samorządu terytorialne oczekują określonego zachowania. Sprzeciw może prowadzić do odwołania, a postępowanie zgodne z sugestią do różnorakiej odpowiedzialności. Naiwnością były by sądzić, że postępowanie wedle woli wójta, burmistrza, prezydenta czy innego organu JST immunizuje członka zarządu spółki gminnej. Patologie wykrywane przez NIK w spółkach komunalnych, takie jak : uznaniowość w dokonywaniu darowizn i zawieraniu umów sponsoringowych, nieegzekwowanie należności od samorządu i podmiotów od niego zależnych[13], mają źródła między innymi w uwarunkowaniach politycznych. Świadectwo (nieformalnego) wpływu JST na podmioty z ich udziałem stanowi zatrudnienia członków organu samorządu czy ich rodzin. Przykładowo według raportu Sławomira Czerwińskiego i Roberta Suligowskiego w latach 2018-2024 w spółkach gminny Wrocław pracowało 16 radnych z Rady Miejskiej Wrocławia VII kadencji.
Niezależnie czy kadra kierownicza realizowała sugestie kogokolwiek, powinna być przygotowana do obrony przed oskarżeniami motywowanymi politycznie między innymi przez zawarcie ubezpieczenia OC władz spółki. Niestety w brutalnej walce wyborczej, próby pociągania do odpowiedzialności członków zarządu spółki samorządowej bywają postrzegane jako potężny oręż.
Specyfika odpowiedzialności zarządu spółki komunalnej w kontekście tzw. ubezpieczenia OC Prezesa
Różne uwarunkowania prawno-ekonomiczne sprawiają, że wiele zadań jednostki samorządu terytorialnego realizują przez własne spółki z.o.o, rzadziej akcyjne. Głownie z tego względu spółki samorządu terytorialnego częściej od podmiotów prywatnych dysponują środkami publicznymi lub zarządzają mieniem jednostki sektora finansów publicznych. Gmina, powiat, województwo to przykłady JSFP. Doradzając w zakresie ubezpieczeń oc władz spółek nie raz przekonaliśmy się, że nieprawidłowości przy tych aktywnościach narażają członków zarządu spółki samorządowej (i innych zatrudnianych) na sankcje przewidziane w ustawie o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych[14]. Nie stoi temu na przeszkodzie brak przynależności komunalnej spółki prawa handlowego do jednostek sektora finansów publicznych nawet jeśli jej jedynym wspólnikiem pozostaje gmina, powiat czy województwo[15], ani fakt że majątek spółki samorządowej nie stanowi ani środków publicznych ani mienia jsfp[16] [17]. Ryzyko odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych członków organu zarządzającego spółką z.o.o czy akcyjną, spółdzielnią, fundacją nawet nie związaną z JST jest jak najbardziej realne. Nie brakuje orzeczeń ,w których sankcje w tym reżimie zastosowano wobec prezesów[18]. Osobom zatrudnionym poza sektorem finansów publicznych przeważnie wymierza się kary pieniężne, ponieważ upomnienie czy nagana nie stanowiłoby dla nich żadnej dolegliwości[19]. Nie wszyscy potencjalnie zainteresowaniu ubezpieczeniem OC Prezesa spółki samorządowej zdają sobie sprawę, że poniesienie konsekwencji z ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów nie wyłącza odpowiedzialności cywilnej, zwłaszcza odszkodowawczej[20]. Jeśli naruszenie dyscypliny finansów publicznych, stanowi równocześnie przestępstwo, przestępstwo skarbowe, wykroczenie albo wykroczenie skarbowe w grę wchodzi poniesienie konsekwencji w obu reżimach. Przy czym taka sytuacja może zaistnieć wyłącznie, jeśli orzeczenie sankcji ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych nastąpi przed wszczęciem postępowania karnego czy karnego skarbowego[20a].
Wpływ prawa zamówień publicznych na sumę ubezpieczenia OC Prezesa spółki samorządowej
W analizie zapotrzebowania na ubezpieczanie odpowiedzialności Prezesa zarządu spółki samorządowej należy uwzględnić także fakt, że komunalne spółki z.o.o czy akcyjne na ogół podlegają rygorom Prawa Zamówień Publicznych[21]. Wiele uchybień związanych z zamówieniami publicznymi penalizowanych jest przez Kodeks Karny czy ustawę o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Przestępstwo stanowi :
- utrudnianie lub udaremnianie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego,
- wchodzenie w porozumienie z inną osobą, przekazywanie lub rozpowszechnianie informacje lub przemilczanie istotnych okoliczności w celu wywarcia bezprawnego wpływu na przebieg postępowania o udzielenie zamówienia publicznego
działając na szkodę właściciela mienia, osoby lub instytucji, która prowadzi postępowanie, albo na szkodę interesu publicznego[22]. Przy czym samo wystąpienie szkody czy osiągnięcie korzyści majątkowej lub osobistej przez sprawcę nie warunkują karalności. Poza tym, szeroko zdefiniowanym czynem zabronionym, w związku z postępowaniami związanymi z zamówieniami publicznymi w grę wchodzą także oskarżenia o inne przestępstwa np. przekupstwo i płatną protekcję, fałszerstwo materialne, zniszczenie lub ukrycie dokumentu, łapownictwo na stanowisku kierowniczym[23]. Skazanie za określone przestępstwa (w tym wymienione w zdaniu poprzednim) wyklucza możliwość sprawowania funkcji członka zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, likwidatora, prokurenta spółki kapitałowej[24]. Jeśli któryś ze wskazanych występków albo zbrodni zostanie popełniony w związku z postępowaniem o udzielenie zamówienia, skazany nie może być również członkiem komisji przetargowej ani wykonywać czynności związanych z przeprowadzeniem postępowania według PZP[25]. Wyrok skazujący Prezesa czy innego członka zarządu za przestępstwa związane z prawem zamówień publicznych może skutkować także nałożeniem sankcji na spółkę samorządową na podstawie ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary, choć do tego niezbędne jest spełnienie także innych przesłanek.
W art. 17 ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych expressis verbis wyliczono 24 karalne uchybienia dotyczące zamówieniach publicznych, ale jest to katalog otwarty[26].
Oprócz tego, kara pieniężna za nieprawidłowości w zakresie prawa zamówień publicznych grozi także spółce komunalnej występującej w roli zamawiającego[28]. Ten fakt, nie jest obojętny także dla Prezesa i innych osób objętych polisą OC kierownictwa, gdyż ukaranej spółce przysługuje roszczenie o naprawienie szkody polegającej na obciążeniu karą pieniężną.
OC Prezesa spółki samorządowej a ochrona sygnalistów
Osoby zgłoszenie naruszenia prawa dotyczące między innymi : interesu finansowego jednostki samorządu terytorialnego czy zamówień publicznych zabezpieczone są ustawą o ochronie sygnalistów 28a. Zatem należy spodziewać się spora część informacji przekazywanych w tym trybie dotyczyć będzie spółek komunalnych, co przekłada się na potrzebę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej członków zarządu czy innych managerów spółki samorządowej.
Director & officers oraz ubezpieczenie karnoskarbowe w spółce JST – realia rynku a oczekiwania
Wskazane wyżej oczekiwania co do zakresu ubezpieczeń członków władz spółki bywają nieadekwatne nie tylko względem potrzeb spółki i jej kadry zarządzającej ale i realiów rynkowych. Światowy kanon w dziedzinie ubezpieczeń odpowiedzialności kierownictwa spółek kapitałowych stanowi Directors & officers nazwane w Polsce uproszczająco polisą odpowiedzialności cywilnej członków zarządu. Jednakże ochrona zapewniana przez typowe D&O wykracza daleko poza ramy prawa cywilnego, a w kilku obszarach pokrycie rozciąga się na sprawy nie związane z jakąkolwiek odpowiedzialnością. Z tej polisę mogą być sfinansowane między innymi koszty obrony w postępowaniu karnym czy administracyjna kara pieniężna. Istotne są także świadczenia podtrzymujące dobrostan ubezpieczonego w razie pozwów czy oskarżeń np. pomoc psychologiczna, pożyczka na poczet zabezpieczenia majątkowego wnoszonego według KPK (określanego potocznie mianem kaucji). Na dodatek grono ubezpieczonych jest znaczenie szersze niż prezes i inni członkowie zarządu. Z reguły pokrycie z ubezpieczenia D&O rozciąga się na ogół byłych, obecnych i przyszłych managerów, bez względu na to czy zasiadają w zarządzie, są członkowi Rady Nadzorczej czy pełnią funkcję prokurenta.
Warta odnotowania jest także polisa tzw. polisa odpowiedzialności skarbowej, zapewniająca pokrycie grzywien nakładanych na podstawie Kodeksu Karnego Skarbowego oraz kosztów obrony w sprawach karno-skarbowych. Ubezpieczenie karnoskarbowe wbrew temu, co sugeruje nazwa zawiera w sobie ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej związanej z księgowością i obsługą płac.
Nierzadko Prezesi zarządu spółek komunalnych pytają czy ubezpieczanie OC kierownictwa oraz skarbowe ich obejmują, jeśli pełnią funkcję na podstawie umowy o świadczenie sług zarządzania 28b (kontraktu menadżerskiego) w ramach indywidualnej działalności gospodarczej. Na gruncie większości OWU D&O do grona ubezpieczonych przynależą wszystkie osoby wchodzące w skład zarządu, rady nadzorczej bez względu na rodzaj łączącej ze spółką umowy czy nawet jej braku. Znacznie rzadziej pokrycie rozciąga się na menadżerów zatrudnionych w ramach indywidulnej działalności gospodarczej, który nie są członkami organu spółki.
Jeden oferentów w module OC ubezpieczeniu karnoskarbowe pozbawiana ochrony kierownika jednostki czyli zgodnie z art. 3 ustęp 1 pkt. 6 ustawy o rachunkowości w przypadku spółki z.o.o czy akcyjnej – Prezesa wraz z innymi członkami zarządu, bez względu na status przedsiębiorcy. Zgodnie z wzorcem umownym innego zakładu ubezpieczenie część OC ubezpieczenia skarbowego nie znajduje zastosowania do osób zatrudnionym na podstawie kontraktu lub umowy cywilnoprawnej na rzecz więcej niż jednego mocodawcy. Można się też spotkać z wyłączaniem z kręgu ubezpieczanych osób prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą w oparciu o wpis do CEiDG, ale w drodze indywidualnych negocjacji przeważnie ustalić można, że wspominane obostrzenie nie dotyczy członków zarządu spółek kapitałowych.
Przesadą byłoby stwierdzenie, że nie można ubezpieczeń samego prezesa spółki z.o.o czy akcyjnej wyłącznie w zakresie OC. Jednakże takich ofert jest niewiele, a ich cena nieraz znacząco przewyższa kompleksowe ubezpieczenie D&O. Co więcej wielu ubezpieczycieli godzi się na ograniczenie zakresu podmiotowego OC władz spółki wyłącznie do Prezesa, ale raczej się tego nie praktykuje. Ponieważ zawężenie ochrony nie przekłada się (istotnie albo w ogóle) na składką, a dodatkowo generuje wątpliwości co do opodatkowania. W konsekwencji dyskusja o ubezpieczeniu OC Prezesa spółki samorządowej często kończy zawarciem umowy Directors & officers oraz ubezpieczenia karnoskarbowego.
Możliwość ubezpieczenia spółek samorządowych i cena tzw. oc prezesa zarządu
Opisane wyżej czynniki ryzyka sprawiają, że kilka zakładów ubezpieczeń wystrzega się oferowania polis odpowiedzialności władz spółek komunalnych czy skarbu państwa. Sporadycznie można można się spotkać z niechęcia ubezpieczycieli do oferowania Directors & officers podmiotom nie posiadającym konkurencji (np. dostawcy mediów) jako potencjalnie zarządzanych mniej starannie. Jednakże dla większości towarzystw przynależność podmiotu do majątku jednostki samorządu terytorialnego nie stanowi przeszkody do zawarcia ubezpieczenia OC prezesa spółki samorządowej. Choćby z tego względu na dostęp do oferty wszystkich zakładów ubezpieczeń warto skorzystać z pomocy doświadczonego brokera.
 |
Pełna oferta ubezpieczeń
broker@andiw.pl tel. 696 48 76 75
|
Na ogół ubezpieczalność OC Prezesa spółki komunalnej determinują te same cechy, co w przypadku polis managerów innych organizacji, a zwłaszcza profil działalności, sytuacja finansowa, przebieg szkodowy. Przy czym do rzadkości nie należą spółki samorządowe, które właśnie z tych względów zmagają się z trudnościami w pozyskaniu oferty D&O, na przykład wyzwanie stanowi ubezpieczenie członków zarządu ciepłowni opierającej działalność na spalaniu węgla czy firmy zajmującej się przetwórstwem odpadów. Znacznie łatwiej zaaranżować polisę OC dla władz spółki samorządowej posiadającej status podmiotu leczniczego (np. szpital, przychodnia), o ile ta organizacja jest rentowna i bez większego zadłużenia.
Żaden z ubezpieczycieli wprost nie przyznaje się do stosowania specyficznej taryfy składek dla spółek z udziałem jednostek samorządu terytorialnego, choć struktura właścicielska może mieć wpływ na koszt ochrony. Kryteria wyceny ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej Prezesa zarządu spółek komunalnej zasadniczo nie różnią się od polis dla kadry menadżerskiej innych podmiotów. Więcej w artykule Ile kosztuje ubezpieczenie OC członków zarządu?
Adekwatność D&O i innych ubezpieczeń do specyfiki odpowiedzialności władz spółki samorządowej
Odpowiadając na pytanie co obejmuje polisa odpowiedzialności cywilnej Prezesa spółki samorządu terytorialnego zastrzec należy, że zakresy poszczególnych ubezpieczeń D&O bywają zróżnicowane. OWU pozostają dalekie od identyczności, a odmienności pogłębiają klauzule zamieszczane w ofertach/polisach. Nie mniej jednak możliwe są pewne uogólnienia.
Przeważnie wzorce umowne ubezpieczeń oc członków kadry kierowniczej rodzajowo określają obszary, na które rozciąga się pokrycie, jedynie sporadycznie odwołując się do poszczególnych aktów prawnych. Zatem niemal każde ubezpieczenie OC Prezesa obejmuje skutki niedochowania powyższego standardu staranności sprawdzonego przez ustawy o samorządzie gminnym, powiatowym, województwa. Oczywiście w każdym ubezpieczeniu poza granicami dobrostanu ochrony ubezpieczenie pozostają zasadniczo następstwa umyślnego postępowania ubezpieczonego[29]. Przy czym, umyślność w polisach dla zarządu uwzględniana jest dopiero z chwilą przyznania się do niej managera lub stwierdzenia prawomocnym orzeczeniem lub ostateczną decyzją administracyjną. Tak samo w OWU władz spółki próżno szukać obostrzeń dedykowanych nieprawidłowościom dotyczącym prawa zamówień publicznych.
Wspomniano już, że z polisy nazywanej potocznie oc zarządu pokrywane są kosztów obrony i podtrzymania dobrostanu ubezpieczonego w postępowaniu karnym czy karnoskarbowym. To samo dotyczy przeważnie spraw prowadzonych wedle ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Tylko jeden z oferentów polis dla kadry menadżerskiej uzależnia objęcie ochroną skutków postepowań toczących się wedle ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych od wykupienia dedykowanej klauzuli.
Polisa OC dla kadry kierowniczej w kontekście kar finansowych
Bardziej skomplikowana jest kwestia kar pieniężnych. Bez wątpienia grzywny nakładane za przestępstwa, wykroczenia, przestępstwa skarbowe, wykroczenia skarbowe nie podlegają refundacji z ubezpieczenia D&O. Jednakże zwrot kwoty grzywien uiszczonych wedle Kodeks Karnego Skarbowego może zapewnić ubezpieczenie karnoskarbowe. To czy kara pieniężna z ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych pokryta zostanie z ubezpieczenia OC Prezesa spółki komunalnej zależy od treści OWU od postrzegania samego charakteru tej odpowiedzialności. Można się spotkać z poglądem, że liczne podobieństwa reżimu odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych do regulacji karnej[30] czynią niwelowanie konsekwencji takiej sanacji niedopuszczalnym. Niektórzy ubezpieczyciele zastrzegają dodatkowo brak pokrycia kar lub grzywien nałożonych na gruncie prawa karnego, w tym prawa wykroczeń. Jednakże ustawa odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych nie należy to tej gałęzi prawa, a zbieżność niektórych cech, nie przesądza identycznego traktowania. Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych ma charakter sui generis, łącząc elementy odpowiedzialności : administracyjnej, karnej, czy pracowniczej[31]. Trudno też zaaprobować tezę, że zbliżony charakter tego reżimu do ustawodawstwa karnego uniemożliwia refinansowanie kar pieniężnych, skoro od lat są one pokrywane na podstawie klauzul dodatkowych do ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zawodowej (zwłaszcza w branży edukacyjnej). Ponadto na rynku nie brakuje także ubezpieczeń od strat wynikających z zapłaty grzywien za przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe. W każdym razie na gruncie ubezpieczenia OC Prezesa spółki samorządowej czy szerzej D&O, zdania przedstawicieli towarzystw ubezpieczeń są w tej kwestii podzielone. Na dodatek niektóre wzorce umowne oc członków władz spółek przewidują finansowane tylko tych kar pieniężnych, które stanowią kary administracyjne albo porządkowe.
W świetle większości OWU kary pieniężne z ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych nie należą do żadnej z tych kategorii. Nawet gdyby w danej umowie nie zamieszczono definicji legalnej administracyjnej kary pieniężnej to ubezpieczyciel może się bronić przed refundacją sankcji finansowej z odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych argumentując, że nie mają do niej zastosowania przepisy Kodeksu Postępowania Administracyjnego regulujące administracyjne kary pieniężne[32].
Z polisy odpowiedzialności cywilnej Prezesa spółki samorządowej nie są pokrywane kary finansowe nakładane na spółkę bez względu na ich charakter. Jednakże spółka zobowiązana do uiszczenia kary nałożonej na podstawie prawa zamówień publicznych, ustawy o ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych[33] za czyny zabronione pod groźbą kary czy innego aktu ma prawo domagać się z tego tytułu odszkodowania od osoby, której działania lub zaniechania doprowadziły do obciążenia organizacji ciężarami finansowymi. Najczęściej takie roszczenia kierowane są do zarządu i innych członków władz spółki. Dlatego warto zadbać, by ubezpieczenie D&O spółki JST obejmowało naprawienie szkody wynikającej z należenia na spółkę kary w skutek uchybień menadżerów. Część ubezpieczycieli udziela ochrony w tym zakresie domyślnie, bez potrzeby dodawania dedykowanych rozszerzeń. Większość pozostałych godzi się wzbogacić pokrycie o roszczenia do kierownictwa powstałe wskutek nałożenia na spółkę sankcji finansowych przez aplikację klauzuli dodatkowej.
Ryzyko polityczne w polisa dla Prezesa i Rady Nadzorczej
Ogólne warunki ubezpieczenia OC Prezesa spółki samorządowej nie różnicują roszczeń czy oskarżeń według motywacji. Dlatego próby pociągania kierownictwa do odpowiedzialności prawnej obliczone wyłącznie na efekty polityczne generalnie mieszczą się w pokryciu polisowym. Ewentualność finasowania przez ubezpieczyciela kosztów obrony przez renomowaną kancelarię prawną powinna zniechęcać do świadomego formułowania bezzasadnych zarzutów. W ubezpieczeniu D&O zdarzają się postanowienia przewidujące opłacanie wydatków na rozpowszechnianie informacji o prawomocnym rozstrzygnięciu stwierdzającym brak odpowiedzialności menadżera. Nieczysta polityczna walka objawia się nie tylko pozwami czy zawiadomieniami do prokuratury. Jako narzędzie stosuje się na przykład : publikacje medialne sugerujące uchybienia w nadzorze czy zarządzaniu albo bezpodstawne nieudzielanie absolutorium członkom kierownictwa spółki komunalnej. Koszty reakcji na takie zdarzenia także bywają pokrywane z polis odpowiedzialności cywilnej władz spółki samorządowej. Powszechniejsze stają się pakiety Directors & officers przewidujące finansowanie kosztów konsultanta Public Relations, którego zadaniem jest naprawa wizerunku ubezpieczonego po doniesieniach medialnych wskazujących na błędy mogące stanowić podstawę oskarżeń czy roszczeń. Część wzorców OC dla Prezesa spółki komunalnej zapewnia także środki pieniężne na obsługę działań prawnych ukierunkowanych na wyrugowanie z obrotu uchwały o nieudzieleniu absolutorium osobie ubezpieczonej[34]. Jest to bardzo istotne albowiem uzyskanie absolutorium w niektórych sytuacjach blokuje możliwość dochodzenia roszczeń odszkodowawczych od członka organu. Ponadto wypłata części zmiennej wynagrodzenia członka zarządu spółki samorządowej uzależniona jest od udzielenia absolutorium (art.4 ustęp 9 ustawy z 09.06.2016 o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami)
Czy nowy zarząd może pozbawić ubezpieczenia dotychczasowego Prezesa ?
Fakt, że stroną umowy ubezpieczenia D&O jest spółka nieraz budzi obawy członków kierownictwa, że gdy zarzuci im się uchybienie po zakończeniu pełnienia funkcji nie będą objęci polisą. Nowy zarząd spółki komunalnej nie ma przecież obowiązku zawierać jakiegokolwiek ubezpieczenia oc kadry menadżerskiej, a zwłaszcza aranżowania ochrony polisowej dla poprzedników. Skoro suma ubezpieczenia stanowi wspólny limit dla ogółu ubezpieczonych w interesie aktualnych władz spółki leży ograniczenie katalogu osób chronionych. Jednakże za bardzo mało prawdopodobną należy uznać sytuację, w której osoba tracąca status członka kierownictwa w okresie ubezpieczenia zostanie odcięta od dobrostanu ochrony ubezpieczeniowej wskutek poczynań kolejnych włodarzy. W polisach określanych potocznie OC Prezesa zarządu, przeciwdziała temu rozszerzenie pokrycia na roszczenia zgłoszone po zaprzestaniu pełnienia funkcji menadżerskiej w spółce, ale wynikające z (rzeczywistej lub rzekomej) nieprawidłowości mającej miejsce w okresie ubezpieczenia. Standard polskiego rynku ubezpieczeń stanowi bezterminowy lub dożywotni okres dodatkowy zgłaszania roszczeń (Extended Reporting Period) wobec członków władz spółki tracących stanowisko w trakcie okresu ubezpieczenia. Rzadziej spotyka się OWU przewidujące możliwość notyfikacji roszczeń przez 120 miesięcy od chwili, gdy dana osoba przestanie być zarządcą lub nadzorcą w danej spółce. Jak zwykle w świecie ubezpieczeń, przedłużenie okresu zgłaszania roszczeń ograniczają wyjątki. Dodatkowy okres raportowania nie ma zastosowania jeśli została zawarta kolejna umowa ubezpieczenia D&O obejmująca odpowiedzialność ustępującej osoby ubezpieczonej albo utrata statusu osoby ubezpieczonej wynika z pozbawienia prawa do pełnienia funkcji w spółce na podstawie orzeczenia sądu[35].
Oferta oc prezesa zarządu spółki komunalnej
W celu uzyskania oferty D&O, polisy karnoskarbowej lub innego dowolnego ubezpieczenia napisz lub zadzwoń na namiary wskazane poniżej. Skorzystaj z pomocy brokera od lat z sukcesem doradzającego kadrze zarządzającej spółek samorządowych w zakresie ubezpieczeń OC zarządu, choć nie tylko. Usługa brokera ANDIW BROKERS ma charakter bezkosztowy, a jednocześnie służy optymalizacji poziomu składki oraz zakresu ochrony przez konfrontację ofert wszystkich ubezpieczycieli oraz zaangażowanie w negocjacje prawnika rozeznano w ryzyku jak i rynku ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej Prezesa zarządu spółki samorządowej. Pierwszym krokiem do uzyskania tych wszystkich korzyści stanowi udzielenie pełnomocnictwa oraz podpisanie umowy. Spółka komunalna ma to tego prawa bez przeprowadzania postępowania według Prawa Zamówień Publicznych[36].
Kancelaria brokerska ANDIW BROKERS
tel. 696487675
broker@andiw.pl
[1] Art.9 ustawy z 20.12.1996 o gospodarce komunalnej wspomina wprawdzie wyłącznie to worzeniu i przestępowaniu jst do spółek z.o.o i akcyjnych, ale zakaz dotyczy wszelkich form uczestnictwa w innych spółkach bez względu na to w jaki sposób jst stanie się wspólnikiem. Odnośnie wykładni art. 10 ustawy z 20.12.1996 o gospodarce komunalnej, zakazującej JST tworzenia i przystępowania do innych spółek prawa handlowego niż z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjnych vide. C.Banasiński, K.M Jaroszyński Ustawa o gospodarce komunalnej. Komentarz Art.9 akapit 2
[2] art. 306b ustawy z 06.06.1997 kodeks karny w związku z np. art. 296 tejże ustawy
[3] Wyroki SN z 24.7.2014 II CSK 627/13 oraz 09.02.2006 V CSK 128/05
[4] Art.50 ustawy z 08.03.1990 o samorządzie gminnym, art. 50 ustawy z 05.06.1998 o samorządzie powiatowym, art. 60a ustawy z 05.06.1998 o samorządzie województwa
[5] Wyrok NSA z 21.09.2011 I OSK 1022/11, Postanowienie SN z 06.07.2018 IV CSK 111/18, J.Jagoda (w:)B. Dolnicki, (red.) Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz art.50 akapit 3
[6] W praktyce jednak trudno podać bezdyskusyjny przykład zachowania mieszczącego się standardach staranności profesjonalisty, nie spełniającego wymogi szczególnej staranności. Właśnie ta nieprecyzyjność stanowi jedno ze źródeł ryzyka w polisach oc Presa spółki samorządowej
[7] np. przestępstwo niegospodarności managerskiej stypizowane w artykule 296 Kodeksu karnego,(A. Sidorowska-Ciesielska/J. Piecha (w:) S.Gajewski, A.Jakubowski (red.) Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz art.50. Nb.4, J.Jagoda (w:)B. Dolnicki, (red.) Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz art.50 akapit 5)
[8] tak odnośnie obowiązywania standardu szczególnej ostrożności wszystkich pracowników zatrudnionych przez pracodawców samorządowych K. Bandarzewski (w:) P.Chmielnicki (red.) Ustawa o samorządzie gminnym Art. 50 akapit 2, w tym kierunku także M.Pszczgółkowski (w:) P.Drębkowski, P.J Suwaj (red.) Ustawa o samorządzie gminnym Art. 50 Nb.4, odmiennie A. Agopszowicz, Z.Gilowska Ustawa o samorządzie terytorialnym str. 334–335
[9] G.Cern Gospodarowanie mieniem komunalnym przez spółki komunalne a odpowiedzialność członków zarządu spółki za naruszenie dyscypliny finansów publicznych Finanse Komunalne 11-12/2019, S. Dudzik, Działalność gospodarcza samorządu terytorialnego. Problematyka prawna str. 65
[10] Art.1 ustawy z 20.12.1996 o gospodarce komunalnej
[11] Z.Dolewska Spółki komunalne w samorządzie terytorialnym. Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej im.J.Regulskiego Analiza celowa nr 19/2022 str.8
[12] w doktrynie przeważa stanowisko, według którego Zgromadzenie Wspólników w spółce z.o.o nie ma prawa wydawania wiążących poleceń zarządowi (np. M.Dumkiewicz Kodeks spółek handlowych. Komentarz Art.207 Z.Jara (w:) Z.Jara (red.) Kodeks Spółek Handlowych. Komentarz art.207 Nb.7 str.825-826 odmiennie A.Nowacki Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Tom I Komentarz art. 151–226 KSH Art 207 Nb. 37. Odnośnie spółki akcyjnej analogiczną kwestię ustawodawca przesądził jednoznacznie w art. 3751 KSH
[13] np. NIK Informacja o wynikach kontroli Funkcjonowanie spółek komunalnych w województwie pomorskim i zachodniopomorskim LSZ .430.003.2021 Nr ewid. 148/2021/P/21/092/LSZ str.22-24, Informacja o wynikach kontroli Finansowanie i wspieranie działalności spółek z udziałem jednostek samorządu terytorialnego w województwie dolnośląskim LWR.430.002.2021 Nr ewid. 65/2021/P/20/088/LWR str.62
[14] art. 4 ust. 1 pkt 1 i 4 ustawy z 17.12.2004 o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych
[15] art. 9 pkt. 14 ustawy z 27.09.2009 o finansach publicznych
[16] J.Skurzyński (w:) K. Banasiak, G, Białas, D.Dębski (red.) Vademecum Prezesa Spółki Komunalnej Rozdział VII. Odpowiedzialność członków zarządu spółki gminnej
[17] W poprzednim akapicie stwierdzono, że mienie spółki samorządowej stanowi równocześnie mienie komunalne, powiatu czy województwa. Mimo systemowości prawa, poszczególne akty prawne zachowują pewną autonomię, wynikającą między innymi z odmiennych celów regulacji.
[18] Np. orzeczenie Głównej Komisji orzekającej w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych z 21.10.2013 BDF1/4900/50/55/RN-15/13/RWPD-50066
[19]orzeczenie Głównej Komisji orzekającej w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych z 20.07.2017 BDF1.4800.9.2017
[20] art. 30 ustawy z 17.12.2004 o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych
[21] art. 4 pkt.3 ustawy z 11.09.2019 Prawo Zamówień Publicznych
[22] art. 305 ustawy z 06.06.1997 kodeks karny
[23] art.228 – 230a., 270, 276, 296a ustawy z 06.06.1997 kodeks karny
[24] art. 18§2 ustawy z 15.09.2000 Kodeks spółek handlowych
[25] art.56 ustęp 3 ustawy z 11.09.2019 Prawo Zamówień Publicznych
[26] Co do otwartości katalogu art. 17 ustęp 1c ustawy z 17.12.2004 o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, Magdalena Łuczak-Golenia Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych osób spoza sektora finansów publicznych 4/2017
[27] art. 25 ustęp 2-3 ustawy z 17.12.2004 o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, M.Stawiński Zbieg odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych z odpowiedzialnością karną i karną skarbową Kwartalnik Prawno-Finansowy 2/2018 str.108
[28] art. 554 ust. 3 pkt 2 lit. c ,588 ust. 2 zdanie 2, 618-622 ustawy z 11.09.2019 Prawo Zamówień Publicznych
(28a) Art.3 pkt 1 i pkt 15 ustawy z 24.06.2024 o ochronie sygnalistów
(28b) art. 5 ustawy o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami posługuje się pojęciem umowy o świadczenie usług zarządzania
[29] Art.827§1 ustawy z 23.04.1964 Kodeks cywilny
[30]J.Dorosz-Kruczyński określa reżim mianem odpowiedzialności quasi-karnej J.Dorosz-Kruczyński Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych Wspólnota 1/2024 w odmiennym kierunku B.Dolnicki Dyscyplina finansów publicznych (w:) J.Korczak (red.) Administracja publiczna pod rządami prawa Księga pamiątkowa z okazji 70-lecia urodzin prof. zw. dra hab. Adama Błasi astr.83
[31] J.Glumińska-Pawlic (w:) J.Glumińska-Pawlic (red.) Odpowiedzialność osób zarządzających podmiotami gospodarczymi. Ujęcie publicznoprawne Rozdział V podrozdział 2, B.Dolnicki Dyscyplina…j.w. str.83
[32] art. 189a § 3 ustawy z 19.06.1960 Kodeks postępowania administracyjnego, podobnie B.Adamiak (w:) B.Adamiak, J.Borkowski Kodeks Postępowania Administracyjnego Komentarz art.189a Nb.14pkt.4)
[33] dopuszczalność przerzucania ciężaru ekonomicznego grzywien pozostaje dyskusyjna, ale w kontekście ubezpieczenia OC prezesa spółki samorządowej istotniejsze jest istnienie pokrycia z polisy
[34] wątpliwości wywołuje pokrycie z polisy OC Prezesa spółki samorządowej reakcji na niepodjęcie w stosownym czasie żaden uchwały w przedmiocie absolutorium
[35] zwłaszcza prawomocne skazanie za przestępstwa wymienione w art. 18§2 ustawy z 15.09.2000 Kodeks spółek handlowych
[36] Aktualna pozostaje Opina Urzędu Zamówień Publicznych Wybór brokera ubezpieczeniowego przez podmiot zobowiązany do stosowania ustawy Prawo zamówień publicznych wydana 17.05.2010 pod rządami poprzedniej ustawy Prawa Zamówień Publicznych
