Ubezpieczenie D&O w kontekście odpowiedzialności karnej władz spółki – komentarz do wybranych przepisów

Ubezpieczenie D&O to nie tylko oc członków zarządu

Jak już wielokrotnie sygnalizowaliśmy zakres polisy D&O na ogół nie ogranicza się się do odpowiedzialności cywilnej zarządu. Ubezpieczeniem objęte są także inne osoby od postępowań wszczętych na podstawie przepisów z różnych dziedzin prawa. (Przeczytaj więcej o karach administracyjnych w artykule Kary pieniężne, grzywny a ubezpieczenie managerów).

Odpowiedzialność karna managerów stanowi zagadnienie o istotnym, acz niedocenianym znaczeniu. 1/3 postępowań karnych dotyczy przestępczości gospodarczej (dane za M.Klonowski Kiedy decyzja biznesowa staje się zbrodnią menedżerską?). Z tym, że white collar crime stanowią pojęcie zbliżone, choć nie identyczne względem przestępstw gospodarczych. Zastanawiając się nad potrzebą zawarcia ubezpieczenia nazwanego potocznie OC członków zarządu należy brać pod uwagę rosnącą liczbę oskarżeń o przestępstwa o charakterze managerskim oraz tendencję do zaostrzania sankcji karnych względem kadry zarządzającej.

Mało kto zdaje sobie sprawę, że niektóre przestępstwa managerskie można popełnić nieumyślnie. Przykłady to : niegospodarność, lekkomyślne doprowadzenie organizacji do niewypłacalności, ogłaszanie fałszywych danych. Warto wiedzieć, że członek kadry zarządzającej jest w stanie popełnić przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności nawet nie wyrządzając komukolwiek szkody. Jako egzemplifikacja może służyć narażenie pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu czy sprowadzenie bezpośredniego niebezpieczeństwa wyrządzenia znacznej szkody majątkowej przez nadużycie udzielonych uprawnień lub niedopełnienie obowiązków. Istnieją też managerskie przestępstwa formalne, czyli takie które popełnia się przez sam fakt określonego zachowania bez względu na jego skutki. Typowe bezskutkowe przestępstwo managerskie stanowi niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki prawa handlowego, mimo powstania takiego obowiązku wedle prawa upadłościowego czy niezłożenie sprawozdania finansowego do sądu rejestrowego. Nie powinno umknąć uwadze, że istnieje cały szereg czynów stanowiących przestępstwa managerskie, których przeciętna osoba raczej nie uzna za coś niemoralnego, a już na pewno za przestępstwo. Np. nabycie akcji własnych przez spółkę akcyjną (art..

W sprawach karnych i karnoskarbowych ubezpieczenie D&O nie uwalnia od kary ograniczenia lub pozbawienia wolności ani grzywny, ale zapewnia pokrycie kosztów obrony w takich postępowaniach, dopóki nie zostanie orzeczona umyślność. Podkreślić trzeba, że wiodący ubezpieczyciele finansują koszty prawnika, już od chwili, gdy ubezpieczony zostanie wezwany do udziału w postępowaniu przygotowawczym , choćby było to dopiero postępowanie w sprawie, a nie przeciwko ( faza in rem). Uczestnictwo w sprawie karnej w charakterze świadka nie musi wykluczać odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń.

Doświadczenia ostatnich lat pokazują, że ubezpieczenie D&O przydaje się coraz częściej gdy oskarżani są członkowie zarządu lub inni managerowie.

Użycie słowa grzywna nie przesądza o tym, że odpowiedzialność ma charakter karny lub karnoskarbowy. Zdarzają się sytuacje, gdy ubezpieczyciel pokrywa niektóre grzywny nałożone przez podmiot inny niż sąd z argumentacją, że jest to odpowiedzialność karno-administracyjna, a nie karna, np. grzywny nałożone przez Inspektów PIP na podstawie art. 281 KP. Nawiązki odszkodowania zasądzonego w wyroku karnym mogą także być pokryte z ubezpieczenia D&O, choć jest to raczej rzadkość.

Oprócz ubezpieczenia D&O w wielu sprawach karnych czy karnoskarbowych zadziała również ubezpieczenie karnoskarbowe. Wbrew pozorom jego zakres nie ogranicza się się tylko do przestępstw i wykroczeń opisanych w Kodeksie Karnym Skarbowym. Ubezpieczenie zapewnia koszty pomocy prawnej w sprawach karnych związanych z czynnościami księgowymi. Przy czym od oferenta zależy zakres takich postępowań. Walorem wyróżniającym polisę skarbową od ubezpieczenia D&O jest refundacja grzywien wymierzanych ubezpieczonym na podstawie przepisów KKS.

Przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu a ubezpieczenie D&O

Za przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu (art. 296-306 KK) może odpowiadać członek organu lub inna osoba zajmująca się sprawami majątkowymi spółki, nawet jeśli treść samego przepisu określającego ustawowe znamiona przestępstwa wprost tego nie wskazuje, sugerując niekiedy odpowiedzialność spółki.

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. 1997 Nr 88 poz. 553)
Rozdział XXXVI
Przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu
(..)
Art. 308.
Za przestępstwa określone w tym rozdziale odpowiada jak dłużnik lub wierzyciel, kto, na podstawie przepisu prawnego, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania, zajmuje się sprawami majątkowymi innej osoby prawnej, fizycznej, grupy osób lub podmiotu niemającego osobowości prawnej.

Art. 296.
1. Kto, będąc obowiązany na podstawie przepisu ustawy, decyzji właściwego organu lub umowy do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, przez nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku, wyrządza jej znaczną szkodę majątkową, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
1a. Jeżeli sprawca, o którym mowa w § 1, przez nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku, sprowadza bezpośrednie niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody majątkowej, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
2. Jeżeli sprawca przestępstwa określonego w § 1 lub 1a działa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
3. Jeżeli sprawca przestępstwa określonego w § 1 lub 2 wyrządza szkodę majątkową w wielkich rozmiarach, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
4. Jeżeli sprawca przestępstwa określonego w § 1 lub 3 działa nieumyślnie, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
4a.Jeżeli pokrzywdzonym nie jest Skarb Państwa, ściganie przestępstwa określonego w § 1a następuje na wniosek pokrzywdzonego, wspólnika, akcjonariusza lub udziałowca pokrzywdzonej spółki lub członka pokrzywdzonej spółdzielni.
5. Nie podlega karze, kto przed wszczęciem postępowania karnego dobrowolnie naprawił w całości wyrządzoną szkodę.

Przestępstwo o którym mowa w art. 296 nazywane jest nadużyciem zaufania lub karalną niegospodarnością bądź niegospodarnością menagera.(A.Zientara, Przestępstwo nadużycia zaufania z art. 296 Kodeksu karnego str. 15 za W.Walczak Odpowiedzialność menedżerów z tytułu zajmowania się sprawami majątkowymi podmiotów gospodarczych Wiedza Prawnicza nr 1/2014 str. 76).

Katalogu podmiotów zdatnych do ponoszenia odpowiedzialności karnej w ramach art. 296 KK nie należy ograniczać tylko do członków zarządu, menadżerów, członków rady nadzorczej, komisji rewizyjnej czy likwidatorów w danej spółce kapitałowej (M. Bieniak, Komentarz do Kodeksu karnego (wyciąg), fragment pozycji: Odpowiedzialność karna menadżerów). Sporna jest możliwość ponoszenia odpowiedzialności przez prokurenta z 296 KK.

Odpowiedzialność karna może wystąpić nawet jeśli w wyniku niegospodarności nie powstanie żadna szkoda (296§ 1a KK) (wystarczy samo sprowadzenie bezpośredniego niebezpieczeństwa wyrządzenia znacznej szkody majątkowej) albo gdy przestępstwo zostanie popełnione nieumyślnie (296§ 4 KK).

Ubezpieczanie dla członków zarządu jest jeszcze bardziej potrzebne po nowelizacji Kodeksu Karnego z października 2023. Wedle dodanego wtedy art.296 § 4a ściganie menadżera za sprowadzenie bezpośredniego niebezpieczeństwa wyrządzenia znacznej szkody majątkowej w wyniku nadużycia uprawnień lub niedopełnienie obowiązków nie musi się odbywać na wniosek reprezentanta danego przedsiębiorstwa. Postępowanie karne może zostać wszczęte z inicjatywy wspólnika (w tym akcjonariusza), a w przypadku spółdzielni członka spółdzielni. Ta regulacja stwarza ryzyko użycia wniosku o wszczęcie postępowania jako instrumentu w sporach między udziałowcami spółki czy członkami spółdzielni. Co istotne, pokrycie tzw. ubezpieczenia oc członków kierownictwa rozciąga się również na takie sprawy.

Nadużycie uprawnień może się przejawiać w wadliwym z punktu widzenia racjonalnego gospodarza wyborze celu, środka lub sposobu prowadzenia spółki kapitałowej. Nadużycie uprawnień jest pojęciem szerszym niż przekroczenie uprawnień, o którym mowa w art. 231 § 1 KK. Pojęcie „nadużycie uprawnień” swoim zasięgiem obejmuje oprócz działań sprawcy wykraczających poza zakres posiadanych uprawnień, także działania formalnie mieszczące się w zakresie uprawnień sprawcy, ale wyraźnie sprzeczne z interesem mocodawcy lub obowiązkami dobrego gospodarza (A. Marek, Kodeks karny. Komentarz 2010, str. 625–626.).

Oskarżanie członków kierownictwa spółki o niegospodarność jest dość powszechne. Próby pociągnięcia do odpowiedzialności mają miejsce na ogół po tym, jak wyjdzie na jaw, że organizacja poniosła znaczącą stratę. Jednakże samo powstanie uszczerbku majątkowego nie wystarcza do skazania.

Manager korzystając z pomocy renomowanej kancelarii prawnej finansowanej z ubezpieczenia D&O często ma spore szanse na wygraną. Jednym ze sposobów jest wykazanie, że działania mieściły się w granicach dozwolonego ryzyka gospodarczego.

Szkodą majątkową jest także szkoda wynikająca z naruszenia dóbr niematerialnych polegających np. na utracie dobrego imienia firmy, jeżeli tylko szkody te dadzą się wyrazić w pieniądzu Wyrok SN z 5.05.2004 II KK 244/03, OSNWSK 2004 pozycja 827, str. 439–441.

Osoby zarządzające mogą zostać pociągnięte do odpowiedzialności na podstawie 296 KK, nawet za działania i zaniechania dokonywane w interesie spółki zależnej, dominującej, wspólników spółki, grupy kapitałowej, do której spółka należy, jeśli wyrządzają one spółce szkodę. Przepisy nie przewidują wyjątków w takich sytuacjach. Obowiązkiem zarządzających jest realizowanie interesu spółki, który jest odrębny od interesu wspólników grupy kapitałowej czy jej członków, (A.Szumański (w:) S.Sołtysiński SPP 17a 2015 str. 551). Ekonomiczne uzasadnienie danego zachowania z punktu widzenia grypy kapitałowej nie wyłącza automatycznie odpowiedzialności. Niegospodarność zarzuca się często, gdy dany członek zarządu bądź rady nadzorczej jest równocześnie wspólnikiem, swoje stanowisko zawdzięcza wspólnikowi lub jest członkiem kierownictwa spółki zależnej lub dominującej.

Szokować mogą sankcje za dopuszczenie się w określonych przypadkach niegospodarności managerskiej. Jeśli przestępstwo zostanie popełnione w stosunku do mienia o wartości przekraczającej 5 MLN PLN lub szkoda wyrządzona tym czynem zabronionym będzie wyższa niż 5 MLN PLN sprawca może zostać skazany na karę pozbawienia wolności od 3 do 20 lat (art.306b§ 1 kk). Analogicznie jeżeli wartość mienia lub wartość szkody wynosi ponad 10 000 000 zł grozi pozbawienie wolności od lat 5 do 25 lat.(art.306b§ 1 kk).

Art. 296a.
1. Kto, pełniąc funkcję kierowniczą w jednostce organizacyjnej wykonującej działalność gospodarczą lub pozostając z nią w stosunku pracy, umowy zlecenia lub umowy o dzieło, żąda lub przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę, w zamian za nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku mogące wyrządzić tej jednostce szkodę majątkową albo stanowiące czyn nieuczciwej konkurencji lub niedopuszczalną czynność preferencyjną na rzecz nabywcy lub odbiorcy towaru, usługi lub świadczenia, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
2. Tej samej karze podlega, kto w wypadkach określonych w § 1 udziela albo obiecuje udzielić korzyści majątkowej lub osobistej.
3. W wypadku mniejszej wagi, sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
4. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 wyrządza znaczną szkodę majątkową, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Art. 115.
(…)
5. Mieniem znacznej wartości jest mienie, którego wartość w czasie popełnienia czynu zabronionego przekracza 200 000 złotych.
6. Mieniem wielkiej wartości jest mienie, którego wartość w czasie popełnienia czynu zabronionego przekracza 1 000 000 złotych.
7. Przepis § 5 stosuje się odpowiednio do określenia „znaczna szkoda” oraz określenia „wartość lub łączna wartość jest znaczna”.
7a. Przepis § 6 stosuje się odpowiednio do określenia „szkoda w wielkich rozmiarach”.

Art. 309.
W razie skazania za przestępstwo określone w art. 296 § 3, art. 297 § 1 lub art. 299, grzywnę orzeczoną obok kary pozbawienia wolności można wymierzyć w wysokości do 3000 stawek dziennych.

Art. 33.
(…)
3. Ustalając stawkę dzienną, sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe; stawka dzienna nie może być niższa od 10 złotych, ani też przekraczać 2000 złotych.

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. 1997 Nr 88 poz. 553)
Art. 297
1. Kto, w celu uzyskania dla siebie lub kogo innego, od banku lub jednostki organizacyjnej prowadzącej podobną działalność gospodarczą na podstawie ustawy albo od organu lub instytucji dysponujących środkami publicznymi – kredytu, pożyczki pieniężnej, poręczenia, gwarancji, akredytywy, dotacji, subwencji, potwierdzenia przez bank zobowiązania wynikającego z poręczenia lub z gwarancji lub podobnego świadczenia pieniężnego na określony cel gospodarczy, instrumentu płatniczego lub zamówienia publicznego, przedkłada podrobiony, przerobiony, poświadczający nieprawdę albo nierzetelny dokument albo nierzetelne, pisemne oświadczenie dotyczące okoliczności o istotnym znaczeniu dla uzyskania wymienionego wsparcia finansowego, instrumentu płatniczego lub zamówienia, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
2. Tej samej karze podlega, kto wbrew ciążącemu obowiązkowi, nie powiadamia właściwego podmiotu o powstaniu sytuacji mogącej mieć wpływ na wstrzymanie albo ograniczenie wysokości udzielonego wsparcia finansowego, określonego w § 1, lub zamówienia publicznego albo na możliwość dalszego korzystania z instrumentu płatniczego.
3. Nie podlega karze, kto przed wszczęciem postępowania karnego dobrowolnie zapobiegł wykorzystaniu wsparcia finansowego lub instrumentu płatniczego, określonych w § 1, zrezygnował z dotacji lub zamówienia publicznego albo zaspokoił roszczenia pokrzywdzonego.

Przestępstwo nazywane oszustwem gospodarczym.

Możliwość ubezpieczenie odpowiedzialności władz spółki związanej z pozyskiwanie i rozliczaniem pomocy publicznej w ramach polisy skarbowej i D&O została omówiona osobnej publikacji Ubezpieczanie a dotacje.

Art. 298.
1. Kto, w celu uzyskania odszkodowania z tytułu umowy ubezpieczenia, powoduje zdarzenie będące podstawą do wypłaty takiego odszkodowania, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
2. Nie podlega karze, kto przed wszczęciem postępowania karnego dobrowolnie zapobiegł wypłacie odszkodowania.

Art. 305.
1. Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, udaremnia lub utrudnia przetarg publiczny albo wchodzi w porozumienie z inną osobą działając na szkodę właściciela mienia albo osoby lub instytucji, na rzecz której przetarg jest dokonywany, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
2. Tej samej karze podlega, kto w związku z publicznym przetargiem rozpowszechnia informacje lub przemilcza istotne okoliczności mające znaczenie dla zawarcia umowy będącej przedmiotem przetargu albo wchodzi w porozumienie z inną osobą, działając na szkodę właściciela mienia albo osoby lub instytucji, na rzecz której przetarg jest dokonywany.
3. Jeżeli pokrzywdzonym nie jest Skarb Państwa, ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 2 następuje na wniosek pokrzywdzonego.

Art. 306.
Kto usuwa, podrabia lub przerabia znaki identyfikacyjne, datę produkcji lub datę przydatności towaru lub urządzenia.

Oferta ubezpieczenia OC kadry kierowniczej

ANDIW BROKERS Sp.z o.o

tel. 696 487 675

ubezpieczeniezarzadu@andiw.pl

Tajemnica przedsiębiorstwa a ubezpieczenie kadry zarządzającej

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. 1997 Nr 88 poz. 553)
Art. 266.
1. Kto, wbrew przepisom ustawy lub przyjętemu na siebie zobowiązaniu, ujawnia lub wykorzystuje informację, z którą zapoznał się w związku z pełnioną funkcją, wykonywaną pracą, działalnością publiczną, społeczną, gospodarczą lub naukową, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2

Zaistnienie przestępstwa możliwe jest bez doznania poważnej szkody, jak ma to miejsce w art. 23 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, o ile tylko występuje społeczna szkodliwość czynu, o jakiej mowa w art. 1 KK.
Ujawniać, a także wykorzystywać informację można zarówno przez działanie, jak i przez zaniechanie (W. Wróbel Przestępstwa przeciwko ochronie informacji str. 1273).
Czyn ujęty w art. 266 KK może być popełniony w postaci dokonania, jak i w postaci usiłowania. Możliwe są wszystkie postacie sprawstwa, o których mowa w art. 18 § 1 KK. W grę wchodzi także podżegactwo i pomocnictwo.

W sprawie karnej można złożyć wniosek o to, by sąd orzekł obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem. Zamiast tego obowiązku sąd może orzec nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego (art. 46 Kodeksu karnego). Co ciekawe, nie stosuje się tu przepisów o przedawnieniu roszczeń cywilnych, co sprawia, że analizując ubezpieczenie D&O warto zwrócić uwagę na datę retroaktywną.

Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. O zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U. 1993 nr 47 poz. 211)
Art. 23.
Kto, wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi w stosunku do przedsiębiorcy, ujawnia innej osobie lub wykorzystuje we własnej działalności gospodarczej informację stanowiącą tajemnicę przedsiębiorstwa, jeżeli wyrządza to poważną szkodę przedsiębiorcy, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Tej samej karze podlega, kto, uzyskawszy bezprawnie informację stanowiącą tajemnicę przedsiębiorstwa, ujawnia ją innej osobie lub wykorzystuje we własnej działalności gospodarczej.

W uproszczeniu spółka, która ponosi odpowiedzialność za działania osoby skazanej na podstawie art. 23 UZNK (członka zarządu, pracownika, pełnomocnika, itp.), może zostać zobowiązana do zapłacenia kary pieniężnej w wysokości od 1000 do 5 000 000 złotych, nie wyższej jednak niż 3% przychodu osiągniętego w roku obrotowym, w którym popełniono czyn zabroniony będący podstawą odpowiedzialności podmiotu zbiorowego (art. 7 ustawy o odpowiedzialności karnej podmiotów zbiorowych).Obecnie trwają prace legislacyjne nad nowa ustawą o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych.

Upadłość, niewypłacalność a ubezpieczenie D&O
Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. 2000 Nr 94 poz. 1037)
Art. 586.
Kto, będąc członkiem zarządu spółki albo likwidatorem, nie zgłasza wniosku o upadłość spółki handlowej pomimo powstania warunków uzasadniających według przepisów upadłość spółki – podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Przestępstwo ma charakter formalny (Wyrok SA w Warszawie z 01.07.20166 I Aka 97/16). Tzn. popełnia się przez sam fakt określonego zachowania bez względu na jego skutki.

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. 1997 Nr 88 poz. 553)
Art. 300.
1. Kto, w razie grożącej mu niewypłacalności lub upadłości, udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela przez to, że usuwa, ukrywa, zbywa, darowuje, niszczy, rzeczywiście lub pozornie obciąża albo uszkadza składniki swojego majątku, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
2. Kto, w celu udaremnienia wykonania orzeczenia sądu lub innego organu państwowego, udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela przez to, że usuwa, ukrywa, zbywa, darowuje, niszczy, rzeczywiście lub pozornie obciąża albo uszkadza składniki swojego majątku zajęte lub zagrożone zajęciem, bądź usuwa znaki zajęcia, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
3. Jeżeli czyn określony w § 1 wyrządził szkodę wielu wierzycielom, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
4. Jeżeli pokrzywdzonym nie jest Skarb Państwa, ściganie przestępstwa określonego w § 1 następuje na wniosek pokrzywdzonego.

Art. 301.
1. Kto będąc dłużnikiem kilku wierzycieli udaremnia lub ogranicza zaspokojenie ich należności przez to, że tworzy w oparciu o przepisy prawa nową jednostkę gospodarczą i przenosi na nią składniki swojego majątku, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
2. Tej samej karze podlega, kto będąc dłużnikiem kilku wierzycieli doprowadza do swojej upadłości lub niewypłacalności.
3. Kto będąc dłużnikiem kilku wierzycieli w sposób lekkomyślny doprowadza do swojej upadłości lub niewypłacalności, w szczególności przez trwonienie części składowych majątku, zaciąganie zobowiązań lub zawieranie transakcji oczywiście sprzecznych z zasadami gospodarowania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Art. 302.
1. Kto, w razie grożącej mu niewypłacalności lub upadłości, nie mogąc zaspokoić wszystkich wierzycieli, spłaca lub zabezpiecza tylko niektórych, czym działa na szkodę pozostałych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
2. Kto wierzycielowi udziela lub obiecuje udzielić korzyści majątkowej za działanie na szkodę innych wierzycieli w związku z postępowaniem upadłościowym lub zmierzającym do zapobiegnięcia upadłości, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
3. Tej samej karze podlega wierzyciel, który w związku z określonym w § 2 postępowaniem przyjmuje korzyść za działanie na szkodę innych wierzycieli albo takiej korzyści żąda.

Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (Dz.U. 2003 nr 60 poz. 535)
Art. 523.
1. Kto będąc upadłym albo osobą uprawnioną do reprezentowania upadłego, który jest osobą prawną lub spółką handlową niemającą osobowości prawnej, nie wydaje syndykowi całego majątku wchodzącego do masy upadłości, ksiąg rachunkowych lub innych dokumentów dotyczących jego majątku– podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
2. Tej samej karze podlega, kto będąc upadłym albo osobą uprawnioną do reprezentowania upadłego, który jest osobą prawną lub spółką handlową niemającą osobowości prawnej, nie udziela syndykowi lub sędziemu-komisarzowi informacji dotyczących majątku upadłego lub nie udostępnia syndykowi posiadanych przez siebie danych lub dokumentów pozwalających na wykonanie obowiązku, o którym mowa w art. 56 ust. 1 pkt 2 i ust. 7 oraz art. 70 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych, oraz obowiązku, o którym mowa w art. 17 ust. 1 lub 2 i art. 19 ust. 3 rozporządzenia nr 596/2014.

W analizowanej sytuacji ubezpieczenie D&O może, ale nie musi zadziałać. Należy sprawdzić czy dany ubezpieczyciel odpowiada za skutki nieprawidłowości mających miejsce po ogłoszeniu upadłości spółki, ponieważ dopiero ogłoszenie upadłości kreuje obowiązki wydania majątku, udostępnienia danych i dokumentów, udzielenia informacji syndykowi. Wyłączenie skutków zdarzeń zaistniałych po ogłoszeniu upadłości wcale nie jest ewenementem. Co więcej, niektóre Towarzystwa pozostawiają poza zakresem pokrycia następstwa zdarzeń mających miejsce po samym tylko złożeniu wniosku o upadłość. Jest to bardzo niebezpieczne, gdyż formalnie wierzyciel ma prawo złożyć bezzasadny wniosek o upadłość w każdej chwili. Oczywiście za złożenie wniosku o upadłość w złej wierze, można wobec składającego wyciągnąć konsekwencje, ale to już inna kwestia.

Ubezpieczenie D&O a braki i nieprawidłowości związane z danymi

Ustawa z dnia 29 września 1994 r. O rachunkowości. (Dz.U. 1994 nr 121 poz. 591)
Art. 77.
Kto wbrew przepisom ustawy dopuszcza do:
1) nieprowadzenia ksiąg rachunkowych, prowadzenia ich wbrew przepisom ustawy lub podawania w tych księgach nierzetelnych danych,
2) niesporządzenia sprawozdania finansowego, skonsolidowanego sprawozdania finansowego, sprawozdania z działalności, sprawozdania z działalności grupy kapitałowej, sprawozdania z płatności na rzecz administracji publicznej, skonsolidowanego sprawozdania z płatności na rzecz administracji publicznej, sporządzenia ich niezgodnie z przepisami ustawy lub zawarcia w tych sprawozdaniach nierzetelnych danych
– podlega grzywnie lub karze pozbawienia wolności do lat 2, albo obu tym karom łącznie.

Za uchybienia dotyczące ksiąg rachunkowych odpowiada zarząd (kierownik jednostki), a za uchybienia dotyczące sprawozdań finansowych zarząd oraz rada nadzorcza (organ nadzorujący). (R.Seredyński, K Szaruga Komentarz do ustawy o rachunkowości 2011 str.888). Jak wynika z art. 4 ustęp 5 ustawy o rachunkowości, powierzenie prowadzenia ksiąg rachunkowych czy sporządzenia sprawozdania finansowego podmiotowi zewnętrznemu (np. biuro rachunkowe, zewnętrzna firma księgowa), nie wyłącza odpowiedzialności karnej za nieprowadzenie czy nieprawidłowe prowadzenie ksiąg rachunkowych. To nadal na członkach zarządu ciąży odpowiedzialność za prowadzenie ksiąg rachunkowych. Winni oni osobiście sprawdzać, czy księgi rachunkowe są prowadzone i czy są prowadzone prawidłowo.

Art. 79.
Kto wbrew przepisom ustawy:
1) nie poddaje sprawozdania finansowego badaniu przez biegłego rewidenta,
2) nie udziela lub udziela niezgodnych ze stanem faktycznym informacji, wyjaśnień, oświadczeń biegłemu rewidentowi albo nie dopuszcza go do pełnienia obowiązków,
3) nie składa sprawozdania finansowego do ogłoszenia,
4) nie składa sprawozdania finansowego, skonsolidowanego sprawozdania finansowego, sprawozdania z działalności, sprawozdania z działalności grupy kapitałowej, sprawozdania z płatności na rzecz administracji publicznej, skonsolidowanego sprawozdania z płatności na rzecz administracji publicznej we właściwym rejestrze sądowym,
4a) nie zamieszcza na stronie internetowej jednostki dokumentów, o których mowa w art. 49b ust. 9, art. 55 ust. 2c oraz art. 69 ust. 5,
5) nie udostępnia sprawozdania finansowego i innych dokumentów, o których mowa w art. 68,
(..)
8) rozwiązuje umowę o badanie sprawozdania finansowego, bez uzasadnionej podstawy lub nie informuje Krajowej Rady Biegłych Rewidentów, a w odpowiednich przypadkach – Komisji Nadzoru Finansowego, o rozwiązaniu tej umowy,
9) zawiera z firmą audytorską umowę o badanie ustawowe w rozumieniu art. 2 pkt 1 ustawy o biegłych rewidentach, na okres krótszy niż dwa lata,
10) stosuje klauzule umowne, o których mowa w art. 66 ust. 5a
– podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności

Niezależnie od odpowiedzialności na podstawie ustawy o rachunkowości możliwa jest odpowiedzialność na podstawie art. 60 i 61 KKS. W grę wchodzi zastosowanie wobec sprawcy kumulatywnie sankcji z obu ustaw (G.Małyniuk Materiał dodatkowy do konsultacji eksperckiej na temat odpowiedzialności karnej członków zarządu w stowarzyszeniu lub fundacji str.3). Jednakże w każdym z tych przypadków można poszukiwać ochrony w ramach ubezpieczenia D&O nazwanego potocznie OC członków kierownictwa.

Ustawa z dnia 10 września 1999 r. Kodeks Karny Skarbowy (Dz.U. 1999 Nr 83 poz. 930 ze zmianami)
Art. 60.
1. Kto wbrew obowiązkowi nie prowadzi księgi, podlega karze grzywny do 240 stawek dziennych.
2. Kto wbrew obowiązkowi nie przechowuje księgi w miejscu wykonywania działalności lub w miejscu wskazanym przez podatnika jako jego siedziba, przedstawicielstwo lub oddział, a jeżeli prowadzenie księgi zostało zlecone biuru rachunkowemu lub innemu uprawnionemu podmiotowi – w miejscu określonym w umowie z biurem rachunkowym lub w miejscu wskazanym przez kierownika jednostki, podlega karze grzywny do 240 stawek dziennych.
3. Karze określonej w § 2 podlega także ten podatnik lub płatnik, który nie zawiadamia w terminie właściwego organu o prowadzeniu księgi przez doradcę podatkowego, lub inny podmiot upoważniony do prowadzenia ksiąg w jego imieniu i na jego rzecz.
4. W wypadku mniejszej wagi, sprawca czynu zabronionego określonego w § 1–3 podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe.

Według art. 23 § 3 KKS ustalając stawkę dzienną, sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe. Stawka dzienna nie może być niższa od jednej trzydziestej części minimalnego wynagrodzenia (od 01.07.2024 4300 PLN) ani też przekraczać jej czterystukrotności. Jak już wspomniano ubezpieczenie D&O nie obejmuje grzywien zasądzonych w postępowaniu karnoskorbowym. Jednakże mogą one być zrefundowane z polisy karno-skarbowej (czytaj więcej Ubezpieczenie skarbowe dla członków zarządu a D&O).

Art. 61.
1. Kto nierzetelnie prowadzi księgę, podlega karze grzywny do 240 stawek dziennych.
2. W wypadku mniejszej wagi, sprawca czynu zabronionego określonego w § 1 podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe.
3. Karze określonej w § 2 podlega także ten, kto wadliwie prowadzi księgę.

Art. 53.
(…)
21. Księgami są:
1) księgi rachunkowe;
2) podatkowa księga przychodów i rozchodów;
3) ewidencja;
4) rejestr;
5) inne podobne urządzenia ewidencyjne, do których prowadzenia zobowiązuje ustawa, a w szczególności zapisy kasy rejestrującej.
22. Księga nierzetelna jest to księga prowadzona niezgodnie ze stanem rzeczywistym.
23. Księga wadliwa jest to księga prowadzona niezgodnie z przepisem prawa.

Art. 80f.
§ 1. Kto wbrew obowiązkowi:
1) nie przekazuje właściwemu organowi informacji o schemacie podatkowym albo przekazuje informację po terminie,
2) nie przekazuje właściwemu organowi danych dotyczących podmiotów, którym udostępniono standaryzowany schemat podatkowy, albo przekazuje je po terminie, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych.
§ 2. Tej samej karze podlega, kto wbrew obowiązkowi nie składa informacji, o której mowa w art. 86j § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa.
§ 3. Karze określonej w § 1 podlega również, kto wbrew obowiązkowi:
1) nie informuje pisemnie podmiotu obowiązanego do przekazania schematu podatkowego o tym obowiązku lub robi to po terminie;
2) nie przekazuje podmiotowi obowiązanemu do przekazania schematu podatkowego danych, o których mowa w art. 86f § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa, dotyczących schematu podatkowego lub robi to po terminie;
3) nie informuje pisemnie podmiotów obowiązanych do przekazania informacji o schemacie podatkowym, o tym, że nie przekaże informacji o schemacie podatkowym lub robi to po terminie;
4) nie występuje do podmiotu zlecającego czynności z odrębnym pismem o przekazanie mu pisemnego oświadczenia, że uzgodnienie nie stanowi schematu podatkowego, lub robi to po terminie.
§ 4. Kto wbrew art. 86i § 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa posługuje się unieważnionym NSP, podlega karze grzywny do 240 stawek dziennych.

W 2018 przy implementacji tzw. dyrektywy MDR do porządku prawnego wprowadzono dosyć rozbudowane obowiązki raportowania schematów podatkowych. Ich wykonanie zabezpiecza między innymi art. 80f KKS. W odniesieniu do tej regulacji ubezpieczenie D&O zapewni ochronę w postaci finansowania kosztów obrony i kosztów towarzyszących. Natomiast do zaistnienia odpowiedzialności z polisy skarbowej niekiedy potrzebna będzie dedykowana klauzula.

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. 1997 Nr 88 poz. 553)
Art. 303.
1. Kto wyrządza szkodę majątkową osobie fizycznej, prawnej albo jednostce organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, przez nieprowadzenie dokumentacji działalności gospodarczej albo prowadzenie jej w sposób nierzetelny lub niezgodny z prawdą, w szczególności niszcząc, usuwając, ukrywając, przerabiając lub podrabiając dokumenty dotyczące tej działalności, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
2. Jeżeli sprawca przestępstwa określonego w § 1 wyrządza znaczną szkodę majątkową, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
3. W wypadku mniejszej wagi, sprawca przestępstwa określonego w § 1 podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
4. Jeżeli pokrzywdzonym nie jest Skarb Państwa, ściganie przestępstwa określonego w § 1–3 następuje na wniosek pokrzywdzonego.

Przestępstwo niwelowania dokumentacji gospodarczej można popełnić tylko umyślnie, ale penalizowany jest nawet zamiar ewentualny czyli w największym uproszczeniu godzenie się na określony stan.
Wyliczenie czynności mogących prowadzić do odpowiedzialności na podstawie art. 303 KK ma charakter przykładowy, o czym świadczy fraza w szczególności. Warto podkreślić, że znamiona przestępstwa może nosić nawet jednorazowa czynność powodująca szkodę. Do ukarania wystarczy by niekompletność, nierzetelność, niezgodność z prawdą dotyczył niewielkiej części obligatoryjnej dokumentacji działalności gospodarczej. Istnieje wiele przepisów nakazujących dokumentowanie działalności gospodarczej. Np. ustawa o rachunkowości, ustawa CIT.
Regulacja nie zawęża kręgu potencjalnych poszkodowanych, ale w praktyce najczęściej sprawa dotyczy uszczerbku w majątku organizacji na rzecz której działa sprawca lub jej kontrahenta. Jeśli uszczuplone są finanse publiczne to znajduje zastosowanie art. 60 KKS. Przy czym może dojść do tzw. idealnego zbiegu przepisów. Np. sfałszowanie dokumentacja prowadzi do zaniżenia podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym, a spółka ponosi stratę w postaci odsetek od zaległości podatkowych Zgodnie z art.8 KKS jeśli czyn będący przestępstwem skarbowym lub wykroczeniem skarbowym wyczerpuje zarazem znamiona przestępstwa lub wykroczenia określonego w przepisach karnych innej ustawy zastosowanie znajdują oba przepisy. Jednakże skazany ponosi tylko najsurowszą z orzeczonych kar.
Wedle paragraf 4 ściganie tzw. przestępstwa niwelowania dokumentacji następuje na wniosek pokrzywdzonego, co może mieć znaczenie na gruncie OWU ubezpieczenia ochrony skarbowej. W ostatnich latach na popularności zyskał wzorzec umowny ubezpieczenia karnoskarbowego zawężający finasowanie kosztów pomocy prawnej do przestępstw ściganych z urzędu. Decydując się na taką polisę warto wiedzieć, że w polskim porządku prawnym wyróżnia się przestępstwa z oskarżenia publicznego i prywatnego (w żargonie prywatnoskargowe), a w tej pierwszej kategorii rozróżnia przestępstwa ścigane z urzędu i na wniosek. Podobnych ograniczeń przeważnie nie spotyka się w warunkach ubezpieczenia D&O, co uprawnia do wniosku, że wspomniany produkt sprawdzi się lepiej w razie oskarżeń o przestępstwo wyrządzenia szkody wskutek braków w dokumentacji. Polisa występująca na rynku jako oc dla zarządu generalnie obejmuje wyłącznie osoby pełniące funkcje o charakterze menadżerskim lub nadzorczym. Zatem szeregowy pracownik, który dopuścił się czynu zabronionego penalizowanego przez. art. 303 Kodeksu Karnego na ogół nie skorzysta z polisy odpowiedzialności kierownictwa, co zdarza się powszechnie w ubezpieczeniu ryzyk skarbowych. Oprócz tego OWU directors & officers insurance i polisa karnoskarbowa w innych zakresach wyłączają umyślność. W tym pierwszym na ogół poza ochroną znajdują się następstwa umyślnego naruszenia prawa lub umyślnego czynu zabronionego przepisami prawa, a w drugim obostrzenie dotyczy szkód wyrządzonych umyślnie. Zatem jeśli nawet skazano ubezpieczonego za przestępstwo umyślne, ale szkoda powstała nieumyślnie to nie wykluczone, że świadczenie należne będzie tylko z ubezpieczenia skarbowego.

Ustawa z dnia 15 stycznia 2015 r. o obligacjach (Dz.U. 2015 poz. 238)
Art. 90.
Kto, przy emisji obligacji zgodnie z art. 33 pkt 2, podaje nieprawdziwe lub zataja prawdziwe dane, które mogą w istotny sposób wpłynąć na ocenę zdolności emitenta do wykonania zobowiązań wynikających z obligacji, podlega grzywnie do 5 000 000 zł i karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 5.
Tej samej karze podlega, kto dopuszcza się czynu określonego w ust. 1, działając w imieniu lub interesie osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej.

Emisja, o której mowa w art. 33 pkt. 2 ustawy o obligacjach to emisja niepubliczna. Ryzyka związane z emisją papierów wartościowych na ogół objęte są ubezpieczeniem D&O tylko w razie rozszerzenia ochrony o ten zakres. Czytaj więcej w artykule Ubezpieczenie OC emitenta .

Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. 2000 Nr 94 poz. 1037)
Art. 587.
1. Kto przy wykonywaniu obowiązków wymienionych w tytule III i IV ogłasza dane nieprawdziwe albo przedstawia je organom spółki, władzom państwowym lub osobie powołanej do rewizji – podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
2. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie – podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Tytuł III Kodeksu Spółek handlowych dotyczy spółek z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjnych, a tytuł IV Łączenie, podział i przekształcanie spółek. Przepis art. 587 KSH. dotyczy nie tylko członków zarządu, ale między innymi także :
– członków rady nadzorczej, komisji rewizyjnej (obowiązani są udzielić wyjaśnień biegłemu rewidentowi na podstawie art.224 KSH)
– pracowników spółki, niebędących członkami organów (obowiązani przedstawiać RN żądane dane na podstawie art. 219 § 4, art. 382 § 4).

Danymi nieprawdziwymi są dane niepełne (K.Stefanowicz Odpowiedzialność karna str.170 odmiennie, Zawłocki (w:) Bieniak KSH Komentarz str. 1819).

Art. 587¹
1. Kto, wbrew obowiązkom wynikającym z art. 219 § 4 i 4¹, art. 300⁷¹ § 1–2, art. 300⁷⁶ § 5 albo art. 382 § 4 i 5, nie przekazuje informacji, dokumentów, sprawozdań lub wyjaśnień w terminie lub przekazuje je niezgodne ze stanem faktycznym, lub zataja dane wpływające w istotny sposób na treść tych informacji, dokumentów, sprawozdań lub wyjaśnień – podlega grzywnie nie niższej niż 20 000 złotych i nie wyższej niż 50 000 złotych albo karze ograniczenia wolności.
2. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie
– podlega grzywnie nie niższej niż 6000 złotych i nie wyższej niż 20 000 złotych.

Przepis dotyczy informacji, dokumentów, sprawozdań lub wyjaśnień, których w celu wykonywania swych obowiązków może żądać Rada Nadzorcza spółki z.o.o albo spółki akcyjnej, prostej spółki akcyjnej jaki i dyrektor niewykonawczy prostej spółki akcyjnej od zarządu, prokurentów i osób zatrudnionych w spółce na podstawie umowy o pracę lub wykonujących na rzecz spółki w sposób regularny określone czynności na podstawie umowy o dzieło, umowy zlecenia albo innej umowy o podobnym charakterze.
RN czy dyrektor niewykonawczy może zwrócić się nie tylko o już istniejący dokument (każdy nośnik i informacji umożliwiający zapoznanie się z jej treścią) dotyczący nadzorowanego podmiotu, lecz także nakazać sporządzenie opracowania służącego celom nadzorczym (R.L Kwaśnicki, A.Szymański (w:) R.L Kwaśnicki, A.Szymański F.Ostrowski Kodeks Spółek Handlowych. Komentarz do zmian (Tzw. Prawo Holdingowe). Art. 382 Nb.28-29). Sam stan faktyczny statuuje opisane uprawnienie Nie istnieje potrzeba sankcjonowania tego obowiązku w umowie między spółką kapitałową a brokerem. Tak samo nikt nie jest władny derogować obowiązku w drodze postanowień kontraktowych (Tamże Nb.30 pkt.4 in fine).
Żądanie może obejmować nawet posiadane przez organ czy osobę informacje, sprawozdania lub wyjaśnienia dotyczące spółek zależnych oraz spółek powiązanych ze spółką, której Rada Nadzorcza czy dyrektor niewykonawczy zgłasza zapotrzebowanie. Jednakże powyższe nie oznacza wcale, że Rada Nadzorcza czy dyrektor niewykonawczy spółki dominującej, ma prawo wymagać sprawozdań, informacji czy wyjaśnienia od organów czy zatrudnionych spółki zależnej. ((R.L Kwaśnicki, A.Szymański (w:) R.L Kwaśnicki, A.Szymański F.Ostrowski Kodeks Spółek Handlowych. Komentarz do zmian (Tzw. Prawo Holdingowe). Art. 382 Nb.32).
Oprócz wzmianki, że uprawnie ma być realizowane w celu realizacji obowiązku nadzoru, ustawodawca nie precyzje jego granic, a zwłaszcza częstotliwości żądań ani szczegółowości i ilości informacji, których przedłożenia można wymagać. Próżno szukać też regulacji ewentualnych konfliktów tego obowiązku z ochroną tajemnicy handlowej kontrahenta.
Możliwości dopuszczalnej prawnie odmowy spełnienia żądań Rady Nadzorczej czy Dyrektora są niezwykle ubogie, a przy tym niewywiązanie się z obowiązku, choćby nieumyślne stanowi przestępstwo zagrożone grzywną. Warto dodać, że dolegliwość większą niż zapłata kary pieniężnej stanowić może utrata prawa do bycia członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, likwidatorem prokurentem przez 5 lat od dnia uprawomocnienia się wyroku, chyba że wcześniej nastąpiło zatarcie skazania albo sąd zwolnił skazanego z zakazu. Wprawdzie do popełnia wspomnianego przestępstwa dochodzi przez sam fakt uchybienia obowiązkowi, to ochronę przed wydaniem wyroku skazującego stanowi wymóg wykazania większej niż znikoma szkodliwości społecznej czynu. Osobną kwestią jest ewentualna odpowiedzialność odszkodowawcza. Ubezpieczenie OC członków władz spółki zasadniczo rozciąga się zarówno na konsekwencje cywilne jak i karne.

OC zarządu a odpowiedzialność za nabycie udziału własnego

Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. 2000 Nr 94 poz. 1037)
Art. 588.
Kto, będąc członkiem zarządu albo likwidatorem, dopuszcza do nabycia przez spółkę handlową własnych udziałów lub akcji albo do brania ich w zastaw– podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 6 miesięcy.

Polisa władz spółki w kontekście przestępstw związanych z własnością intelektualną

Ubezpieczenie D&O może być przydatne w razie posądzenia o naruszenie praw własności intelektualnej czyli praw autorskich, praw własności przemysłowej. Jednakże niektórzy ubezpieczyciele w tym zakresie stosują wyłączenia odpowiedzialności. Rzecz jasna, zasięg takich ograniczeń jest zróżnicowany, zależy od OWU danego Towarzystwa ubezpieczeń.

Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (Dz.U. 2001 nr 49 poz. 508)
Art. 303.
Kto przypisuje sobie autorstwo albo wprowadza w błąd inną osobę co do autorstwa cudzego projektu wynalazczego albo w inny sposób narusza prawa twórcy projektu wynalazczego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w ust. 1 w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Art. 305.
Kto, w celu wprowadzenia do obrotu, oznacza towary podrobionym znakiem towarowym, zarejestrowanym znakiem towarowym, którego nie ma prawa używać lub dokonuje obrotu towarami oznaczonymi takimi znakami, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. O zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U. 1993 nr 47 poz. 211)
Art. 24.
Kto, za pomocą technicznych środków reprodukcji, kopiuje zewnętrzną postać produktu lub tak skopiowany wprowadza do obrotu, stwarzając tym możliwość wprowadzenia klientów w błąd co do tożsamości producenta lub produktu, czym wyrządza poważną szkodę przedsiębiorcy, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2

Odpowiedzialność karna związana z zatrudnieniem w ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej władz spółki

Przepisy Kodeksu Pracy w art.281-283 przewidują szereg sytuacji, gdy osoby działające w imieniu pracodawcy mogą zostać ukarane za naruszenie praw pracowniczych.

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. 1974 Nr 24 poz. 141)
Art. 281.
Kto, będąc pracodawcą lub działając w jego imieniu:
1) zawiera umowę cywilnoprawną w warunkach, w których zgodnie z art. 22 § 1 powinna być zawarta umowa o pracę,
1a) nie zawiadamia właściwego okręgowego inspektora pracy, w formie pisemnej lub elektronicznej, o zawarciu umowy o pracę, o której mowa w art. 251 § 4 pkt 4, wraz ze wskazaniem przyczyn zawarcia takiej umowy, w terminie 5 dni roboczych od dnia jej zawarcia,
2) nie potwierdza na piśmie zawartej z pracownikiem umowy o pracę przed dopuszczeniem go do pracy,
3) wypowiada lub rozwiązuje z pracownikiem stosunek pracy bez wypowiedzenia, naruszając w sposób rażący przepisy prawa pracy,
4) stosuje wobec pracowników inne kary niż przewidziane w przepisach prawa pracy o odpowiedzialności porządkowej pracowników,
5) narusza przepisy o czasie pracy lub przepisy o uprawnieniach pracowników związanych z rodzicielstwem i zatrudnianiu młodocianych,
6) nie prowadzi dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz akt osobowych pracowników,
7) pozostawia dokumentację w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz akta osobowe pracowników w warunkach grożących uszkodzeniem lub zniszczeniem
– podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.

Art. 283.
1. Kto, będąc odpowiedzialnym za stan bezpieczeństwa i higieny pracy albo kierując pracownikami lub innymi osobami fizycznymi, nie przestrzega przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.

Fraza innymi osobami fizycznymi wskazuje, że wykroczenie dotyczy także osób kierujących zatrudnionymi w formach pozapracowniczych (np. działalność gospodarcza, umowa zlecenia).

Grzywny na podstawie art. 281 czy 283 Kodeks pracy nakłada Państwowa Inspekcja Pracy oraz sąd na jej wniosek (art.10 ust. 1 pkt 15 ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy oraz art. z art. 17 § 2, art. 96 § 1a pkt 1, art. 95 § 3 i art. 97 § 1 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia. Większość ubezpieczycieli odmawia refundacji takich grzywien z polisy D&O twierdząc, że stanowią one środek karny a dobrostan ochrony ubezpieczeniowej rozciąga się wyłącznie na administracyjne kary pieniężne. Ponadto w niektórych przypadkach odpowiedzialności za wykroczenia penalizowane przez Kodeks Pracy pokrycie z ubezpieczenia OC członków zarządu może zostać wyłączone ze względu na umyślność czynu. Warto wiedzieć, że grzywny nakładane przez PIP lub z jej inicjatywy bywają finansowane z ubezpieczenia ryzyk skarbowych. Przy czym polisa skarbowa obejmuje jedynie skutki uchybień przy czynnościach księgowych i obsługi płac zdefiniowanych w OWU. Natomiast istnieje szereg przepisów umożliwiających stosowanie kar pieniężnych za nieprawidłowości przy aktywnościach innych niż czynności księgowane i obsługi płac. Na przykład grzywna grozi za nie przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy przy kierowaniu pracownikami lub innymi osobami fizycznymi, które nie należy do czynności księgowych ani obsługi płac w rozumieniu żadnego z wzorców umownych.

W kodeksie Karnym znajduje się rozdział określający przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową (art. 218-221 KK), jednakże jego treść nie wyczerpuje wszystkich przestępstw związanych z zatrudnieniem. Zdarzają są np. oskarżenia o pomówienie (212 KK), znieważenie (art.216 KK) czy tzw. molestowanie seksualne (art.199 KK).

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. 1997 Nr 88 poz. 553)
Art. 199.
1. Kto, przez nadużycie stosunku zależności lub wykorzystanie krytycznego położenia, doprowadza inną osobę do obcowania płciowego lub do poddania się innej czynności seksualnej albo do wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Osoby zatrudnione są w stosunku zależności w rozumieniu art. 199 KK.

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. 1997 Nr 88 poz. 553)
Art. 218.
1a. Kto, wykonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, złośliwie lub uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Art. 220.
1. Kto, będąc odpowiedzialny za bezpieczeństwo i higienę pracy, nie dopełnia wynikającego stąd obowiązku i przez to naraża pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Według art. 212 KP sam fakt kierowania pracownikami, czyni osobą odpowiedzialną za BHP, niezależnie od treści umowy łączącej managera z podmiotem zatrudniającym. Odpowiedzialności nie wyłączają per se uchybienia pracodawcy czy powołanie w zakładzie pracy służb obowiązanych do dbałości o BHP. Przestępstwo może być pełnione zarówno umyślnie i nieumyślnie. Znamieniem przestępstwa jest samo narażenie pracownika na niebezpieczeństwo, bez względu na czy się ono zmaterializuje.

Kwestię odpowiedzialności za wypadek przy pracy komplikuje dodatkowo praca zdalna. Nie ma jasnego i uniwersalnego stanowiska w orzecznictwie i doktrynie odnośnie kwalifikowania takich zdarzeń jako wypadki przy pracy. Nie ulega jednak wątpliwości, ze sam fakt wykonywania pracy w domu, nie wyklucza odpowiedzialności pracodawcy. Np. gdy podczas pisania służbowej wiadomości e-mail na pracownika spadł segregator ze służbowymi dokumentami. Z drugiej strony okoliczność, że coś stało się w godzinach pracy nie przesądza, że był to wypadek przy pracy.

Ubezpieczenie D&O a przepisy karne dotyczące ochrony środowiska

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. 1997 Nr 88 poz. 553)
Art. 182.
1. Kto zanieczyszcza wodę, powietrze lub powierzchnię ziemi substancją albo promieniowaniem jonizującym w takiej ilości lub w takiej postaci, że może to zagrozić życiu lub zdrowiu człowieka lub spowodować istotne obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni ziemi lub zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
2. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
3. Jeżeli czyn określony w § 1 został popełniony w związku z eksploatacją instalacji działającej w ramach zakładu, w zakresie korzystania ze środowiska, na które wymagane jest pozwolenie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8
4. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 3 działa nieumyślnie, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Art. 183.
1. Kto wbrew przepisom składuje, usuwa, przetwarza, dokonuje odzysku, unieszkodliwia albo transportuje odpady lub substancje w takich warunkach lub w taki sposób, że może to zagrozić życiu lub zdrowiu człowieka lub spowodować istotne obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni ziemi lub zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
2. Tej samej karze podlega, kto wbrew przepisom przywozi z zagranicy substancje zagrażające środowisku.
3. Karze określonej w § 1 podlega, kto wbrew obowiązkowi dopuszcza do popełnienia czynu określonego w § 1, 2 i 4.
4. Karze określonej w § 1 podlega, kto wbrew przepisom przywozi odpady z zagranicy lub wywozi odpady za granicę.

Zastrzec należy, że ubezpieczenie D&O nie zawsze obejmuje następstwa zanieczyszczenia środowiska naturalnego. Niektóre Towarzystwa wyłączają całkowicie ten zakres z ochrony. Inne ograniczają się do finansowania kosztów obrony. Najkorzystniejszym wariantem z występujących na rynku jest udzielanie ochrony w zakresie, w jakim ubezpieczony nie może skorzystać z innych umów w tym produktu takiego jak ubezpieczenie środowiskowe.

Utrata uprawnień do pracy jako menadżer w kontekście ubezpieczenia directors & officers liability

Prawomocne skazanie za choćby jedno z ponad 50 przestępstw wymienionych w art. 18 KSH pozbawia prawa do bycia członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji organu spółki. Podobnie wyrok skazujący za określone czyny uniemożliwia zasiadanie w zarządzie fundacji rodzinnej. Oprócz tego, sąd może, ale nie musi pozbawić tych uprawnień przy skazaniu za określone przestępstwa skarbowe, przestępstwa popełnione w związku z zajmowaną funkcją oraz w związku z niezłożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie lub przyczynieniem się do niezłożenia takiego wniosku. Od dawna na podstawie polisy OC członków organów spółki kapitałowej zakład ubezpieczeń sfinansuje nie tylko koszty obrony w postępowaniu karnym, ale także określone wydatki mające podtrzymać dobrostan oskarżonego menadżera w trakcie tego postępowania (np. pozyskanie poręczenia majątkowego, pomoc psychologiczna, koszty konsultanta ds. public relations). Nowością jest natomiast mitygowanie przez ubezpieczyciela konsekwencji utraty uprawnień do wykonywania zawodu menadżera w wyniku skazania przez pokrycie nakładów przekwalifikowanie do wykonywania nowej profesji.

Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. 2000 Nr 94 poz. 1037)
Art. 18.
1. Członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej albo likwidatorem może być tylko osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych.
2. Nie może być członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej albo likwidatorem osoba, która została skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwa określone w przepisach rozdziałów XXXIII–XXXVII Kodeksu karnego oraz w art. 585, art. 587, art. 590 i w art. 591 ustawy.

Zakaz powstaje niezależnie czy przestępstwo zostało popełnione umyślnie, ale nieumyślność czynu warunkuje możliwość wnioskowania do sądu o zwolnienie z zakazu lub skrócenia czasu jego obowiązywania.
Zgodnie z art. 107 kodeksu karnego długość okresu, po którym następuje zatarcie skazania zależy od kary, jaka została wymierzona za określone przestępstwo.

W przypadku, gdy sprawca został skazany na karę pozbawienia wolności (w tym również na karę 25 lat pozbawienia wolności i dożywotniego pozbawienia wolności) zatarcie skazania nastąpi po 10 latach.
Na umotywowany wniosek skazanego, wobec którego orzeczono karę do 3 lat pozbawienia wolności sąd może orzec wcześniejsze zatarcie skazania (już po upływie 5 lat).
W razie skazania na karę ograniczenia wolności zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem 3 lat.
W razie skazania na grzywnę zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem roku.
W wypadku zawieszenia wykonania kary, zatarcie skazania następuję po pół roku od chwili zakończenia się okresu próby.
W razie odstąpienia od wymierzenia kary, zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem roku od wydania prawomocnego orzeczenia.

Przy czym zatarcie skazania nie nastąpi do czasu wykonania obowiązku naprawienia szkody orzeczonego wyrokiem w sprawie karnej (środek kompensacyjny) (art. 76 § 2 KK).
Jeśli skazanie nastąpi w trakcie pełnienia funkcji, to przestępca traci status członka zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, likwidatora z chwilą uprawomocnienia się wyroku skazującego, przez sam fakt skazania.
Standard polskiego rynku ubezpieczeń OC członków zarządu stanowi bezterminowy lub dożywotni okres dodatkowy zgłaszania roszczeń dla menagerów ustępujących z funkcji. Jednakże osobie, która w ten sposób pozbawiona zostanie stanowiska, nie przysługuje dodatkowy okres zgłaszania roszczeń (extended reporting period w skrócie ERP) w polisie D&O.
Faktyczne sprawowanie funkcji w okresie obowiązywania zakazu nie uwalnia od odpowiedzialności przewidzianej dla członków zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, czy likwidatora (tak w kontekście art.116 OP Wyroki NSA z 05.08.2020 II FSK 1510/18, 05.08.2020 II FSK 682/19, 17.07.2020 II FSK 2333/19, 27.04. 2018 I FSK 976/16, odmiennie Wyroki WSA w Bydgoszczy 23.10.2018 I SA/Bd 618/18, 16.07.2019 I SA/Bd 299/19).

Ustawa z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej
Art. 57.
1. Do pełnienia funkcji członka zarządu może być powołana osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych.
2. Członkiem zarządu nie może być osoba, która została skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwa określone w art. 228–231 oraz w przepisach rozdziałów XXXIII–XXXVII ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. z 2022 r.
poz. 1138, 1726, 1855, 2339 i 2600 oraz z 2023 r. poz. 289).
3. Zakaz, o którym mowa w ust. 2, ustaje z upływem piątego roku od dnia uprawomocnienia się wyroku skazującego, chyba że wcześniej nastąpiło zatarcie skazania.
4. W terminie trzech miesięcy od dnia uprawomocnienia się wyroku, o którym mowa w ust. 2, skazany może złożyć wniosek do sądu, który wydał wyrok o zwolnienie go z zakazu pełnienia funkcji w fundacji rodzinnej lub o skrócenie czasu
obowiązywania tego zakazu. Nie dotyczy to przestępstw popełnionych umyślnie. Sąd rozstrzyga o wniosku, wydając postanowienie.

Ustawa z dnia 10 września 1999 r. Kodeks Karny Skarbowy (Dz.U. 1999 Nr 83 poz. 930 ze zmianami)
Art. 34.
1. Zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej oraz pozbawienie praw publicznych można orzec tylko wtedy, gdy kodeks tak stanowi.
2. Sąd może orzec środek karny zakazu prowadzenia określonej działalności gospodarczej w wypadkach określonych w art. 38 § 1 i 2 oraz w razie skazania sprawcy za przestępstwo skarbowe określone w art. 54 § 1, art. 55 § 1, art. 56 § 1, art. 63 § 1–5, art. 64 § 1–6, art. 65 § 1, art. 66 § 1, art. 67 § 1 i 2, art. 68 § 1 i 2, art. 69 § 1–3, art. 69a § 1, art. 69b § 1, art. 69c § 1, art. 70 § 1, 2 i 4, art. 72, art. 73 § 1, art. 73a § 1, art. 76 § 1, art. 77 § 1, art. 78 § 1, art. 82 § 1, art. 83 § 1, art. 85 § 1 i 2, art. 86 § 1 i 2, art. 87 § 1 i 2, art. 88 § 1 i 2, art. 89 § 1 i 2, art. 90 § 1 i 2, art. 91 § 1, art. 92 § 1, art. 93, art. 97 § 1 i 2, art. 100 § 1, art. 101 § 1, art. 102 § 1, art. 103 § 1, art. 104 § 1, art. 106c § 1, art. 106d § 1, art. 106j § 1, art. 107 § 1–3, art. 107a § 1 oraz art. 110.

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. 1997 Nr 88 poz. 553)
Art. 41.
1. Sąd może orzec zakaz zajmowania określonego stanowiska albo wykonywania określonego zawodu, jeżeli sprawca nadużył przy popełnieniu przestępstwa stanowiska lub wykonywanego zawodu albo okazał, że dalsze zajmowanie stanowiska lub wykonywanie zawodu zagraża istotnym dobrom chronionym prawem.
(…)
2. Sąd może orzec zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej w razie skazania za przestępstwo popełnione w związku z prowadzeniem takiej działalności, jeżeli dalsze jej prowadzenie zagraża istotnym dobrom chronionym prawem.

Zakaz jest środkiem karnym, który stosuje się niezależnie od kary. Orzeczenie zakazu przewidzianego w art. 41 § 2 jest możliwe zarówno za przestępstwo umyślne, jak i nieumyślne (W.Dadak Rola środka karnego zakazu prowadzenia działalności gospodarczej w zapobieganiu przestępczości str. 96; D.Szeleszczuk [w:] A.Grześkowiak, K.Wiak Kodeks Karny Komentarz str. 387; Wyrok SA w Katowicach z 24.11.2016, II AKa 366/16, LEX nr 2309493). Zasadniczo orzeczenie zakazu jest dopuszczalne wobec sprawcy jakiekolwiek przestępstwa, jeśli tylko spełnione są przesłanki z art. 41. Dotyczy to również przestępstw skarbowych, z tym, że zakaz prowadzenia działalności gospodarczej orzeka się wyłącznie wobec osób, które popełniły przestępstwa wymienione w art. 34 KKS. Przykładem zakazu zajmowania określonych stanowisk jest zakaz zajmowania stanowisk kierowniczych. Zgodnie z art. 43 kodeksu karnego ten środek karny sąd może orzec na okres od 1 roku do 15 lat. Nie ma przeszkód, by zakaz miał zastosowanie dłużej od okresu odbywania kary. Między innymi dlatego ten środek karny bywa postrzegany jako bardziej dolegliwy dla skazanego od samej kary. Warto dodać, że zatarcie skazania następuje dopiero po upływie okresu na jaki został zastosowany (art. 76 § 2 KK).

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. 1997 Nr 88 poz. 553)
Art. 244
Kto nie stosuje się do orzeczonego przez sąd zakazu zajmowania stanowiska, wykonywania zawodu, prowadzenia działalności, prowadzenia pojazdów, wstępu do ośrodków gier i uczestnictwa w grach hazardowych, wstępu na imprezę masową, przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, nakazu okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym, zakazu kontaktowania się z określonymi osobami, zakazu zbliżania się do określonych osób lub zakazu opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu albo nie wykonuje zarządzenia sądu o ogłoszeniu orzeczenia w sposób w nim przewidziany, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe Dz.U. 2003 Nr 60 poz. 535
Art. 373.
Sąd może orzec pozbawienie na okres od jednego do dziesięciu lat prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek lub w ramach spółki cywilnej oraz pełnienia funkcji zarządcy sukcesyjnego, członka rady nadzorczej, członka komisji rewizyjnej, reprezentanta lub pełnomocnika osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą w zakresie tej działalności, spółki handlowej, przedsiębiorstwa państwowego, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszenia osoby, która ze swojej winy:
1) będąc do tego zobowiązana z mocy ustawy, nie złożyła w ustawowym terminie wniosku o ogłoszenie upadłości albo
1a) faktycznie zarządzając przedsiębiorstwem dłużnika, istotnie przyczyniła się do niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w ustawowym terminie, albo
2) po ogłoszeniu upadłości nie wydała lub nie wskazała majątku, ksiąg rachunkowych, korespondencji lub innych dokumentów upadłego, w tym danych w postaci elektronicznej, do których wydania lub wskazania była obowiązana z mocy ustawy, albo
3) jako upadły po ogłoszeniu upadłości ukrywała, niszczyła lub obciążała majątek wchodzący w skład masy upadłości, albo
4) jako upadły w toku postępowania upadłościowego nie wykonała innych obowiązków ciążących na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądu albo sędziego-komisarza, albo też w inny sposób utrudniała postępowanie
(…)

Reprezentantem w rozumieniu tego przepisy jest nie tylko prokurent, ale także członek zarządu.
Na podstawie art. 373 prawa upadłościowego nie można zabronić uczestnictwa w spółkach kapitałowych jako wspólnik, gdyż nie jest o działalność gospodarcza prowadzona na własny rachunek.
Osoby, wobec których orzeczono zakaz wpisywane są do Krajowego Rejestru Zadłużonych. Od 07.2021 przy użyciu numeru PESEL można sprawdzić czy dana osoba figuruje w tymże rejestrze. Kontrolą przestrzegania zakazu zajmuje się między innymi sąd rejestrowy. Powinien on odmówić dokonania wpisu do KRS sprzecznego z orzeczonym zakazem.

Ustawa z dnia 11 września 2019 r. Prawo zamówień publicznych
Art. 108.
Z postępowania o udzielenie zamówienia wyklucza się wykonawcę:
1) będącego osobą fizyczną, którego prawomocnie skazano za przestępstwo:
a) udziału w zorganizowanej grupie przestępczej albo związku mającym na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego, o którym mowa w art. 258 Kodeksu karnego,
b) handlu ludźmi, o którym mowa w art. 189a Kodeksu karnego,
c) o którym mowa w art. 228–230a, art. 250a Kodeksu karnego lub w art. 46 lub art. 48 ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie,
d) finansowania przestępstwa o charakterze terrorystycznym, o którym mowa w art. 165a Kodeksu karnego, lub przestępstwo udaremniania lub utrudniania stwierdzenia przestępnego pochodzenia pieniędzy lub ukrywania ich pochodzenia, o którym mowa w art. 299 Kodeksu karnego,
e) o charakterze terrorystycznym, o którym mowa w art. 115 § 20 Kodeksu karnego, lub mające na celu popełnienie tego przestępstwa,
f) powierzenia wykonywania pracy małoletniemu cudzoziemcowi, o którym mowa w art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 15 czerwca 2012 r. o skutkach powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
g) przeciwko obrotowi gospodarczemu, o których mowa w art. 296– 307 Kodeksu karnego, przestępstwo oszustwa, o którym mowa w art. 286 Kodeksu karnego, przestępstwo przeciwko wiarygodności dokumentów, o których mowa w art. 270–277d Kodeksu karnego, lub przestępstwo skarbowe,
h) o którym mowa w art. 9 ust. 1 i 3 lub art. 10 ustawy z dnia 15 czerwca 2012 r. o skutkach powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej – lub za odpowiedni czyn zabroniony określony w przepisach prawa obcego;
2) jeżeli urzędującego członka jego organu zarządzającego lub nadzorczego, wspólnika spółki w spółce jawnej lub partnerskiej albo komplementariusza w spółce komandytowej lub komandytowo-akcyjnej lub prokurenta prawomocnie skazano za przestępstwo, o którym mowa w pkt 1
(….)

Ex lege z postępowań o udzielenie zamówienia publicznego wykluczone są osoby skazane za przestępstwa określone w art. 108 PZP jak i organizacje, w których organach zarządzających i nadzorczych zasiadają osoby skazane za przestępstwa. Art. 109 PZP wskazuje z kolei podstawy do fakultatywnego wykluczenia np. za popełnienie przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową. Zatem w niektórych branżach skazanie za wyżej wymienione czyny może być równoznaczne z utratą szansy na zajmowanie kluczowych stanowisk.

Art. 56.
(..)
3.Kierownik zamawiającego, członek komisji przetargowej oraz inne osoby wykonujące czynności związane z przeprowadzeniem postępowania o udzielenie zamówienia po stronie zamawiającego lub osoby mogące wpłynąć na wynik tego postępowania lub osoby udzielające zamówienia podlegają wyłączeniu z dokonywania tych czynności, jeżeli zostały prawomocnie skazane za przestępstwo popełnione w związku z postępowaniem o udzielenie zamówienia, o którym mowa w art. 228–230a, art. 270, art. 276, art. 286, art. 287, art. 296,art. 296a, art. 297, art. 303 lub art. 305 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. z 2022 r. poz. 1138, z późn. zm.9)), zwanej dalej „Kodeksem karnym”, o ile nie nastąpiło zatarcie skazania
4.Osoby, o których mowa w ust. 1 i 3, składają, pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia, oświadczenie w formie pisemnej o istnieniu albo braku istnienia okoliczności, o których mowa odpowiednio w ust. 2 lub 3. Przed odebraniem oświadczenia, kierownik zamawiającego lub osoba, której powierzył czynności w postępowaniu, uprzedza osoby składające oświadczenie o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.
(…)
6.Oświadczenie o braku lub istnieniu okoliczności, o których mowa w ust. 3, składa się przed rozpoczęciem wykonywania czynności związanych z przeprowadzeniem postępowania o udzielenie zamówienia

W kontekście ubezpieczeń D&O nie zawsze pamięta się także, że osoba na której ciąży wyrok skazujący za określone przestępstwa wykluczona zostaje z udziału w postępowaniach prowadzonych wedle prawa zamówień publicznych także po stronie zamawiającego. Zatem w praktyce, do czasu zatarcia skazania za te czyny nie można być prezesem zarządu czy innym członkiem kadry zarządzającej spółek komunalnych, gdyż one zasadniczo podlegają rygorom ustawy Prawa Zamówień Publicznych.

Zresztą istnieje szereg profesji (np. farmaceuta), których wykonywać nie mają prawa osoby skazane za niektóre przestępstwa.

Ustawa z dnia 10 grudnia 2020 r o zawodzie farmaceuty Dz. U. 2021 poz. 97
Art. 21.
Farmaceuta traci prawo wykonywania zawodu farmaceuty w przypadku:
(..)
4) prawomocnego skazania za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe;
(…)
Utratę prawa wykonywania zawodu farmaceuty potwierdza uchwałą właściwa okręgowa rada aptekarska albo NRA

Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty Dz. U. 1997 Nr 28 poz. 152
Art. 5.
Okręgowa rada lekarska przyznaje, z zastrzeżeniem ust. 2–6 oraz art. 5a–5c, prawo wykonywania zawodu lekarza albo prawo wykonywania zawodu lekarza dentysty osobie, która:
(…)
5) wykazuje nienaganną postawę etyczną.

Art. 6.
W celu uzyskania prawa wykonywania zawodu, o którym mowa w art. 5 ust. 1, lekarz lub lekarz dentysta przedstawia okręgowej radzie lekarskiej, na obszarze której zamierza wykonywać zawód, odpowiednie dokumenty potwierdzające spełnienie wymagań:
(….)
Za wystarczające w zakresie spełnienia wymagania:
(…)
2) o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 5 – uznaje się złożenie oświadczenia następującej treści: „Świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia oświadczam, że nie byłem karany za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe oraz że nie toczy się przeciwko mnie postępowanie karne w sprawie o umyślnie popełnione przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, oraz że nie zachodzą okoliczności, które zgodnie z Kodeksem Etyki Lekarskiej oraz innymi przepisami prawa, w rozumieniu wymogu określonego w art. 5 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, mogłyby mieć wpływ na wykonywanie zawodu lekarza lub lekarza dentysty na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej”. Oświadczenie powinno również zawierać nazwisko i imię lekarza, oznaczenie miejsca i datę złożenia oświadczenia oraz podpis lekarza.

Obowiązek naprawienia szkody orzeczony w wyroku skazującym a polisa dla zarządu

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. 1997 Nr 88 poz. 553
Art. 46.
§ 1. W razie skazania sąd może orzec, a na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej orzeka, stosując przepisy prawa cywilnego, obowiązek naprawienia, w całości albo w części, wyrządzonej przestępstwem szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; przepisów prawa cywilnego o możliwości zasądzenia renty nie stosuje się.
§ 2. Jeżeli orzeczenie obowiązku określonego w § 1 jest znacznie utrudnione, sąd może orzec zamiast tego obowiązku nawiązkę w wysokości do 200 000 złotych na rzecz pokrzywdzonego, a w razie jego śmierci w wyniku popełnionego przez skazanego przestępstwa nawiązkę na rzecz osoby najbliższej, której sytuacja życiowa
wskutek śmierci pokrzywdzonego uległa znacznemu pogorszeniu. W razie gdy ustalono więcej niż jedną taką osobę, nawiązki orzeka się na rzecz każdej z nich

Zaskakująco często rzeczywiści lub rzekomi poszkodowani próbują dochodzić sprawiedliwości w postępowaniu karnym. Wynika to z wielu względów. Jednym z istotniejszych jest brak opłat od pozwu. Ponadto obowiązek naprawienia szkody orzeczony w wyroku skazującym jako środek kompensacyjny ma tą zaletę, że do chwili naprawienia szkody nie następuje zatarcie skazania (art. 107§ 6 kk). Gdyby naprawienie szkody zastosowano jako środek probacyjny (art. 67 i 72 kk), to nienaprawienie szkody może spowodować podjęcie postępowania warunkowo umorzonego albo zarządzenie wykonania kary.

W kontekście ubezpieczenia odpowiedzialności władz spółki, warto zwrócić także uwagę na jeszcze jedną przewagę wyroku karnego nakazującego naprawienie szkody, nad analogicznym orzeczeniem wydanym w sprawie cywilnej. Uchylanie się od zapłaty odszkodowania, zadośćuczynienia (odszkodowanie za krzywdę), czy nawiązki zasądzonych w wyroku skazującym za przestępstwo ściągane z oskarżenia publicznego stanowi przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności do 5 lat.

Poza tym orzekanie na podstawie art.46 kk jest zbliżone do wyrokowania o odszkodowaniu w postępowaniu cywilnym. W obu przypadkach dopuszczalne jest między innymi zasądzenie wyłożenia z góry sumy potrzebnej na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumy potrzebnej na koszty przygotowania do innego zawodu. W sprawie karnej nie stosuje się jednakże przepisów o rencie.
Nieco upraszczając z art. 415 KPK wynika pierwszeństwo postępowania cywilnego w orzekaniu o obowiązku naprawienia szkody. Przy czym dopuszczalne jest dochodzenie odszkodowania uzupełniającego przed sądem cywilnym po wyroku karnym.

Art. 244c.
§ 1. Kto uchyla się od wykonania orzeczonego przez sąd na rzecz pokrzywdzonego lub osoby dla niego najbliższej, za przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego, środka kompensacyjnego w postaci obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę albo nawiązki, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. Nie podlega karze sprawca przestępstwa określonego w § 1, który wykonał w całości orzeczony wobec niego środek kompensacyjny nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego.
§ 3. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 następuje na wniosek pokrzywdzonego.

Przestępstwo stypizowane w tym przepisie polega uchylenia się od zapłaty kwot zasądzonych wyrokiem skazującym za przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego, które stanowią większość przestępstw. Nie ma przy tym znaczenia czy dany czyn zabroniony ścigany jest z urzędu czy na wniosek, gdyż są to rodzaje ścigania z oskarżenia publicznego. Wśród osób nieobeznanych z tematykę D&O przestępstwa ścigane na wniosek mylone są z przestępstwami prywatnoskargowymi inaczej ściganymi z oskarżenia prywatnego.

Czy zakres ubezpieczenie OC zarządu obejmuje kaucję ?

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r Kodeks postępowania karnego Dz. U. 1997 Nr 89 poz. 555
Art. 266.
§ 1. Poręczenie majątkowe w postaci pieniędzy, papierów wartościowych, zastawu lub hipoteki może złożyć oskarżony albo inna osoba.
§ 1a. Przedmiot poręczenia majątkowego nie może pochodzić z przysporzenia na rzecz oskarżonego albo innej osoby składającej poręczenie dokonanego na ten cel. Sąd albo prokurator może uzależnić przyjęcie przedmiotu poręczenia majątkowego od wykazania przez osobę składającą poręczenie źródła pochodzenia tego przedmiotu.
§ 2. Wysokość, rodzaj i warunki poręczenia majątkowego, a w szczególności termin złożenia przedmiotu poręczenia, należy określić w postanowieniu, mając na względzie sytuację materialną oskarżonego i składającego poręczenie majątkowe, wysokość wyrządzonej szkody oraz charakter popełnionego czyn.

Przez wiele lat do typowych kosztów finansowanych z ubezpieczenia kadry zarządzającej należały odsetki i prowizje od pożyczki czy kredytu służących złożeniu poręczenia majątkowego, zwanego w języku potocznym kaucją. Co więcej, wzorzec umowny jednego z oferentów polis D&O przewiduje udzielenie bezkosztowej pożyczki do 100 000 PLN na poręczenie majątkowe. Jednakże po zmianie art. 266 KPK dopuszczalność pozyskania kwoty poręczenia przez pożyczkę, kredyt budzi kontrowersje (aprobująco K.Eichstaedt (w:) Świecki Dariusz (red.), Kodeks postępowania karnego. Tom I. Komentarz aktualizowany art. 266 Punkt 25 odmiennie Pismo RPO do Marszałka Sejmu z 05.02.2021 II.510.61.2021.PZ str.6). J.Kosonoga (w:) J.Skorupka (red.), Kodeks postępowania karnego. Komentarz str.646, K.Boratyńska/ P.Czarnecki, R.Koper (w:) A.Sakowicz (red.), Kodeks postępowania karnego. Komentarz Art. 266 Nb.10). KPK w analizowanej materii stosuje się odpowiednio w sprawach o przestępstwa skarbowe. Przy czym, warto pokreślić, że pokrywanie kosztów poręczenia majątkowego z ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej członków zarządu wcale nie stanowi ewenementu. Zaprezentowane wyżej wątpliwości dotyczą wyłącznie polskiego prawodawstwa, a polisa D&O obejmuje z reguły jurysdykcje wszystkich państw świata. Wyjątki dotyczą głównie USA oraz terytoriów objętych sankcjami międzynarodowymi.

ubezpieczenie D&O — OC z tytułu zarządza spółką broker@andiw.pl

Dowiedź się więcej o ubezpieczeniu odpowiedzialności zarządu

Wybór i konfiguracja polisy D&O stanowi złożone zagadnienie. Dlatego warto powierzyć tą kwestię prawnikowi z kancelarii brokerskiej. Broker ubezpieczeniowy to profesjonalista reprezentujący interesy ubezpieczającego / osoby poszukującej ochrony wobec wszystkich ubezpieczycieli. Jego obowiązkiem jest analiza potrzeb i oczekiwań klienta oraz sporządzenie na piśmie zindywidualizowanej porady wraz z rekomendacją najlepszej oferty. Zakres ubezpieczenia D&O w wielu przypadkach wymaga dostosowania do specyficznych uwarunkowań danej organizacji, w czym również może pomóc pełnomocnik posiadający szerokie rozeznanie rynkowe. Zaufaj wieloletniemu doświadczeniu i napisz pod adres ubezpieczeniezarzadu@andiw.pl

Zobacz także

Od czego chroni polisa D&O ?

Ile kosztuje OC członka zarządu ?