Ubezpieczenie skarbowe – polisa dla członków zarządu czy księgowego ?
Ubezpieczenie skarbowe
Nasilające się dążenia do uszczelnienia systemu podatkowego powodują wzrost ilości postępowań karnoskarbowych i liczby skazanych w tych postępowaniach. Faktem jest także zaostrzanie przepisów i niemałe zamieszanie związane z prowadzeniem Polskiego Ładu i jego licznych modyfikacji. W mediach branżowych coraz powszechniej zwraca się też uwagę, na zjawisko wszczynania postępowań karnoskarbowych, aby zapobiec przedawnieniu zobowiązań podatkowych. Dlatego zyskuje na popularności ubezpieczenie skarbowe (karnoskarbowe).
Dla kogo polisa skarbowa (karnoskarbowa) ?
Oczywiście ubezpieczenie karno-skarbowe, jak zresztą każde inne, to nie parasol dla ludzi nieuczciwych. Choć na tle większości produktów ubezpieczenie skarbowe wyróżnia się, tym, że niekiedy obejmuje nawet skutki działań zaniechań umyślnych. Przy odpowiedniej konfiguracji na wsparcie z zakładu ubezpieczeń można liczyć nawet w przypadku skorzystania z instytucji czynnego żalu lub dobrowolnego poddania się odpowiedzialności (skarbowej). Wbrew pozorom nawet dla osób posiadujących ubezpieczenie karno-skarbowe dobrowolne podanie się odpowiedzialności nie jest pozbawione sensu. Sprawca skutecznie korzystający z tej instytucji nie będzie osobą skazaną w rozumieniu prawa. co pozwala np. uniknąć obligatoryjnego wykluczenia z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego podmiotu, którego członkiem organu zarządzającego lub nadzorczego pozostaje osoba skazana za przestępstwo skarbowe (L.Urbańska Problematyka klasyfikacji wyroku zezwalającego na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności w postępowaniu karnym skarbowym KPP Monografie Węzłowe problemy prawa karnego skarbowego str. 15 odmiennie H. Gajewska-Kraczkowska, P. Suchocki Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności w postępowaniu karnym-skarbowym i jego wpływ na postępowanie przed sądami administracyjnymi, Przegląd Podatkowy 9/2012 str. 35) czy utraty prawa wykonywania niektórych zawodów np. farmacety (art 21 ustęp 1 pkt.4 ustawy o zawodzie farmacety).
Nadal nie wszyscy zdają sobie sprawę, prawne konsekwencje nieprawidłowości dotyczące podatków, ksiąg handlowych, dotacji ponoszą nie tylko księgowi, doradcy podatkowi, pracownicy biur rachunkowych. Według raportu Kancelarii Crido w badanej grupie 64% osób pociąganych do odpowiedzialności karnoskarbowej stanowią Prezesi Zarządu, a kolejne 9 % inni członkowie zarządu. Raport To właśnie kadra kierownicza przedsiębiorstwa i prokurenci są obok osób zajmujących się księgowością grupą docelową ubezpieczenia skarbowego.
Zasadniczo ubezpieczonymi są osoby fizyczne (władze organizacji oraz osoby zajmujący się czynnościami księgowymi lub obsługą płac), ale istnienie ochrony leży także w interesie samej organizacji. Skazanie menagera bywa kosztowne dla podmiotu którym zarządza nawet ze względów wizerunkowych. Ponadto, jeśli reprezentant osoby prawnej zostanie skazany na karę grzywny za przestępstwo skarbowe, a grzywny tej nie uiści, to podmiot reprezentowany będzie odpowiadał za zapłatę należności z tego tytułu, jeśli w wyniku popełnionego przestępstwa skarbowego odniósł lub mógł odnieść korzyść majątkową (odpowiedzialność posiłkowa). Zwrot samej korzyści z czynu zabronionego stanowi odrębną kwestię. Rozważając ubezpieczenie skarbowe, warto wiedzieć, że z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego wykluczone są osoby prawne, których urzędujący członek organu zarządczego, nadzorczego lub prokurent został prawomocnie skazany za przestępstwo skarbowe. Od 2021 okolicznością dyskwalifikującą jest popełnienie jakiegokolwiek przestępstwa skarbowego, niezależnie od umyślności (art. 108 pkt 1 lit g ustawa prawo zamówień publicznych). Orzeczenie stwierdzające popełnienie czynu zabronionego przez członka kierownictwa zwiększa także ryzyko utraty koncesji.
Z drugiej strony nie ma przeszkód, by od odpowiedzialności karnoskarbowej ubezpieczyć pracowników biura rachunkowego. Zastrzec jednak należy, że taka polisa nie zastępuje obowiązkowego tzw. OC biura rachunkowego (przedsiębiorcy usługowo prowadzących księgi rachunkowe). Zakresy obu produktów uzupełniają się wzajemnie.
Podstawy odpowiedzialności karno-skarbowej władz organizacji
Statystyka wskazująca na zapotrzebowanie na polisy karnoskarbowe dla członków zarządu czy ogólniej kadry kierowniczej nie powinna dziwić kogoś, kto zdaje sobie sprawę jak wiele przepisów Kodeksu Karnego Skarbowego może stanowić podstawę do ukarania managera. Jak sprawca za wykroczenie lub przestępstwo skarbowe odpowiada ten, kto zajmuje się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej. Konsekwencje ponieść mogą nie tylko członkowie organów, pracownicy, ale także osoby faktycznie zarządzające nawet bez tytułu prawnego. W doktrynie termin zajmowanie się sprawami gospodarczymi tłumaczy się jako zachowania polegające na rozstrzyganiu w sprawach gospodarczych, lub współdziałaniu w rozstrzyganiu w tych sprawach albo też wpływaniu na rozstrzygnięcia, chociażby miało to charakter jednorazowy (P. Kardas (w:) P.Kardas, G.Łabuda, T.Razowski Kodeks Karny Skarbowy. Komentarz, wyd. III art. 9 Nb.122). Warto także wiedzieć, że często za czyn zabroniony polegający na niewypełnieniu obowiązku przez spółkę kapitałową, fundację, stowarzyszenie odpowiedzialność ponosi prezes zarządu, chyba że dany zakres powierzył wcześniej innej osobie (Wyrok SN z 02.07.2002 IV KK 164/02). Uzasadnia to fakt, że zarząd prowadzi sprawy organizacji, a pracami zarządu kieruje jego prezes. Naiwnością byłoby jednak sądzić, że delegowanie danego obowiązku na pracownika czy nawet zewnętrznego profesjonalnego usługodawcę a limine znosi odpowiedzialność delegującego w sferze prawa karnego skarbowego. Oczywiście, osoby wchodzące w skład władz spółki czy innej organizacji odpowiadają za poczynania pracowników, jeśli kierują wykonaniem przez podwładnych czynu zabronionego lub wydają polecenia wykonania takiego czynu. Ponadto wykroczeniem skarbowym jest samo dopuszczenie chociażby nieumyślnie, do popełnienia określonych w kodeksie czynów zabronionych. Egzemplifikację stanowi narażenie finansów publicznych na uszczuplenie poprzez nienależną wypłatę, pobranie lub niezgodne z przeznaczeniem wykorzystanie dotacji lub subwencji. Odpowiedzialności podlega nawet samo dopuszczenie do dokonania czynu zabronionego, nawet jeśli nie jest on przestępstwem ze względu na przykład na brak zawinienia (L.Wilk (w:) L.Wilk. J.Zagrodnik Kodeks Karny Skarbowy Komentarz wyd. IV art. 84. Nb.5).
Warto powtórzyć, że przekazania prowadzenia księgowości doradcy podatkowemu, biurowi obrachunkowemu nie wyłącza potrzeby posiadania ubezpieczenia skarbowego, albowiem nadal może zaistnieć odpowiedzialność zarządu. Ten organ ma obowiązek sprawować pieczę nad całokształtem działalności organizacji. samo powierzenie problemu osobie zajmującej się zawodowo określoną domeną i posiadającej stosowne wykształcenie nie jest jednoznaczne z dochowaniem należytej staranności (Wyrok SA w Poznaniu z 11.10.2012 I ACa 336/12).
Wyższe zarobki to wyższe grzywny
Najpowszechniejszą sankcją z KKS jest kara grzywny. Niemal za każde wykroczenie i przestępstwo skarbowe grozi grzywna. A większość czynów zabronionych wyliczonych w KKS zagrożona jest wyłącznie karą grzywny. Przepisy Kodeksu Karnego Skarbowego nakazują przy wymiarze wysokości grzywny uwzględnić między innymi dochody i możliwości zarobkowe sprawcy oraz jego stosunki majątkowe i rodzinne (art.23§3 KKS oraz 48§4 KKS). Na ogół najwyższe wynagrodzenia spośród zatrudnionych otrzymują władze spółki, więc to na kierownictwo z reguły nakładane są najwyższe grzywny skarbowe. Przy czym, nie powinno umknąć uwadze, że grzywna nałożona na podstawie KKS może być wielokrotnie wyższa od kary pieniężnej orzeczonej na podstawie Kodeksu Karnego. W drugiej połowie 2024 górna granica wynosi niemal 41 279 040 PLN. W najbliższych miesiącach można spodziewać się zwiększenia ilości grzywien nałożonych za wykroczenia skarbowe w związku z podwyższeniem progu grzywny nakładanej mandatem. Zatem ubezpieczenie skarbowe stale zyskuje na znaczeniu.
Ubezpieczenie karno-skarbowe
Polisa skarbowa występuje na rynku pod różnymi nazwami i w kilku konfiguracjach. Jednakże zasadniczo składa się z 3 modułów. Pierwszy to ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej z tytułu wykonywania czynności księgowego i obsługi płac. U niektórych z ubezpieczycieli ten aspekt ochrony ogranicza się do szkód wyrządzonych pracodawcy. Inny z istotniejszych aspektów różnicujących propozycje rynkowe stanowią koszty nakazanego przez sąd zabezpieczenia naprawienia szkody.
Kolejny zakres ubezpieczania skarbowego zapewnia finansowanie kosztów obrony w postępowaniach karnoskarbowych w tym wynagrodzenie prawnika i wydatki na ekspertyzy. Ochrona może rozciągać się także na niektóre sprawy karne. Chodzi przede wszystkim o postępowania dotyczące nieprawidłowości związanych z czynnościami księgowymi i obsługą płac, ale można spotkać klauzule rozszerzające zakres o postępowania dotyczące przestępstw gospodarczych czy przestępstw mających związek z obsługa pomocy publicznej mającej przeciwdziałać skutkom epidemii COVID-19.
Istotną funkcję stanowi także refinansowanie grzywien nałożonych na podstawie KKS. Grzywna to zdecydowanie najczęstsza sankcja karnoskarbowa, a jej wysokość może sięgać milionów złotych. Nieraz zaskakuje także udzielanie przez pokrycia w zakresie finansowania kar i grzywien nakładanych przez Państwową Inspekcję Pracy albo Zakład Ubezpieczeń Społecznych związanych z czynnościami księgowymi oraz obsługą płac. Przy czym część z oferentów zapewnia pokrycie w tym obszarze wyłącznie w wersji grupowej ubezpieczenia skarbowego. W ostatnich latach licznie pojawiają rozszerzenia ubezpieczenia skarbowego, powiązane wyłącznie pośrednio z odpowiedzialnością na podstawie KKS. Popularna stały się klauzula PPK, COVID (rozliczeń tarcz pomocowych). Nieco rzadziej do pakietu podstawowego dodawane jest rozszerzenie o sprawy celne czy schematy podatkowe MDR (Mandatory Disclosure Rules).
Wzorem ubezpieczenia D&O polisy karnoskarbowe rozbudowywane bywają o komponenty mające pokryć wydatki na mitygowanie dolegliwości związane z postępowaniem prowadzonym przeciwko osobie ubezpieczonej. Przykładem jest refundacja kosztów konsultanta ds. PR i publikacji w celu ograniczenia skutków negatywnego rozgłosu związanego z postępowaniem karnoskarbowym poprzez rozpowszechnienie informacji o ostatecznym rozstrzygnięciu tego postępowania. Zdarzają się też wzorce umowne przewidujące finansowanie pomocy psychologicznej ubezpieczonych. Jeden z zakładów ubezpieczeń w ramach polisy karno-skarbowej gotowy jest pokryć koszty zabezpieczeń ustanawianych, aby zapobiec pozbawieniu wolności ubezpieczanego i zajęciu jego mienia. Przy czym z ubezpieczenia odpowiedzialności skarbowej pokrywane są wyłączenie koszty tzw. kaucji, poręczenia gwarancji, ale nie sama kwota tychże. Ponadto, jeśli osoba ubezpieczona nie będzie w stanie pokryć określonych kosztów utrzymania w skutek zamrożenia jej aktywów w postępowaniu objętym ochroną ubezpieczeniową, to zakład ubezpieczeń może finansować te wydatki maksymalnie przez 12 miesięcy. Zastrzec jednak należy, że zakres refundacji jest ściśle określony w OWU. Chodzi tutaj o wydatki na kształcenie małoletnich zstępnych, należności alimentacyjne, koszty mediów, kredytu hipotecznego lub najmu mieszkania składki na ubezpieczenia na życie, NNW, zdrowotne. Wielu dziwi, że ubezpieczenie skarbowe może pokrywać także koszty stawiennictwa w postępowań, w których ubezpieczony jest uczestnikiem. Przy czym na ogół limit w tej klauzuli jest wielokrotnie niższy niż w analogicznym komponencie polisy D&O.
Reasumując polisa skarbowa jest zatem połączeniem ubezpieczenia OC i ochrony prawnej. Nie powinno budzić wątpliwości, że ubezpieczenie skarbowe się przydaje.
Ubezpieczenie Skarbowe a odpowiedzialność na podstawie KKS
Należy zdawać sobie sprawę, że ubezpieczenie skarbowe wbrew temu, co sugeruje powszednie używana w obrocie nazwa, nie obejmuje każdego przestępstwa czy wykroczenia, którego ustawowe znamiona określoną są Kodeksie Karnym Skarbowym. Jednym z warunków sine qua non, zaistnienia odpowiedzialności towarzystwa ubezpieczeń z analizowanej polisy jest związek przyczynowy między odpowiedzialności karno-skarbowej a uchybieniem związanym z wykonywaniem specyficznie rozumianych czynności księgowych czy obsługi płac lub nadzoru nad tymi aktywnościami. Można wskazać sporo stanów faktycznych, w których niewątpliwie zajdzie, czyn penalizowany przez KKS, a polisa odpowiedzialności skarbowej nie znajdzie zastosowania. Katalogi czynności księgowych i kadrowych zamieszczone w OWU mają charakter otwarty, a oferenci uniemożliwiają ich rozbudowane w nieoczywistych kierunkach. Wyżej już wspomniano rozszerzeniu o obsługę Pracowniczych Planów Kapitałowych oraz pomocy publicznej związanej ze zwalczeniem skutków epidemii COVID. Na marginesie warto zwrócić uwagę na rozśmieszającą wręcz kazuistykę w określeniu zakresów. Np. klauzula PPK dotyczy nieprawidłowości związanych z zawieraniem umów o prowadzenie PPK, obliczanie i dokonywania wpłat do programu, zgłaszania wymaganych ustawą danych i udzielanie w tych sprawach wyjaśnień, prowadzenia dokumentacji związanej z obliczaniem wpłat do PPK, ale nie nakłaniania do rezygnacji z uczestnictwa PPK. Poza tym z ubezpieczenia skarbowego nie zostanie pokryta kara finansowa za nakłanianie do rezygnacji z oszczędzania w PPK, choćby dlatego, że tą grzywnę nałożyć może policja, a nie PIP czy ZUS.
Przy odpowiedniej konfiguracji, wśród czynności których skutki objęte są polisą karnoskarbową może się znaleźć przygotowywanie i zlecanie wykonania określonych przelewów.
Niemniej jednak definicje czynności księgowych i kadrowo-płacowych niekiedy okazują się znacznie pojemniejsze niż wygląda na pierwszy rzut oka. Przykładowo zalicza się do nich wystawienie faktury/rachunku, mimo, że nie jest wprost wzmiankowane w treści wzorca umownego.
Oprócz tego w OWU ubezpieczenia kano-skarbowym, jak w każdym innym istnieje szereg wykluczeń odpowiedzialności.
D&O (tzw. OC członków zarządu) a polisa skarbowa
Zakresy ubezpieczenia odpowiedzialności kierownictwa spółki (D&O) i ubezpieczenia karnoskarbowego mogą się częściowo pokrywać zarówno w obszarze odpowiedzialności cywilnej i ubezpieczenia ochrony prawnej. Ubezpieczenie D&O dotyczy nie tylko nieprawidłowości zarzucanych w związku z czynnościami księgowymi i obsługą płac, ale inaczej niż w ubezpieczenia skarbowym, poza jego zakresem znajduje się refundacji grzywien nakłanianych na podstawie przepisów Kodeksu Karnego Skarbowego. Jako różnicę między wskazuje się także, to, że tzw. polisa D&O w przeciwieństwie do ubezpieczenia skarbowego, jako umowa skoncentrowana na decyzjach zarządczych, nie obejmuje błędów o charterze czysto wykonawczym. Zasadniczo trudno temu zaprzeczyć, ale mając na względzie różnorodność treści OWU i ich interpretacji, takie postawieni sprawy stanowi duże uproszczenie. Zresztą w polskim porządku prawnym karkołomnym zadaniem byłoby precyzyjne oddzielnie czynności managerskich od wykonawczych.
Grzywny z KKS, choć nie tylko
Ubezpieczenie karnoskarbowe zawiera się obok polisy D&O, głownie ze względu na refundację grzywien karnoskarbowych. Wprawdzie niemal w każdej umowie ubezpieczenia D&O odnaleźć można klauzulę kar pieniężnych, ale rozciąga się ona kary administracyjne, rzadziej także występujące w anglosaskich porządkach prawnych grzywny cywilne (czytaj więcej w artykule ubezpieczenie zarządu a grzywny i kary pieniężne), a nie grzywny KKS. Kontrowersyjna jest kwestia odpowiedzialności z polisy D&O za grzywny nałożone przez Państwową Inspekcję Pracy. Ich mieszany (adminstracyjno-karny) charakter jest do pogodzenia z postawieniami większości OWU director & officers insurance, ale na ogół przyjmuje się, że tego rodzaju kary nie podlegają refundacji w ramach D&O. Niektórzy ubezpieczyciele deklarują gotowość do pokrywania grzywien nakładanych przez PIP z ubezpieczenia odpowiedzialności kierownictwa spółki (tzw. OC zarządu), ale jednocześnie nie godzą się na usankcjonowanie takiego stanu rzeczy ww. wzorcu umownym lub postanowieniach dodatkowych. Pozostawiając ten problem na boku, grzywny nakładane przez PIP i ZUS mogą być pokrywane są z ubezpieczenia skarbowe, choć nie z każdej polisy z nie wszystkie. Istnieje wiele wiele opcji konfiguracyjnych. Oprócz tego jeden z oferentów ubezpieczenia karnoskarbowego gotowy jest refundować kary porządkowe nakładane przez pracodawcę na podstawie art.108 Kodeksu Pracy, których nie obejmuje polisa D&O.
Świadczenie około roszczenie w ubezpieczenie karnoskarbowym
Warto też zwrócić uwagę na odmienności dotyczące katalogu świadczeń ukierunkowywanych na potrzymanie dobrostanu osoby ubezpieczonej. Wprawdzie w ostatnich latach do ubezpieczenia skarbowego, część oferentów inspirują się standardami D&O dodała kilka klauzul z tego zakresu (np. koszty PR, pomocy psychologicznej), ale nadal ubezpieczenie karnoskarbowe nie zapewnia finansowania wszystkich kosztów, które pokrywane są z typowej polisy D&O np. kosztów stawiennictwa ubezpieczonych. Jeszcze do niedawna w razie zablokowania środków na rachunku bankowym, w związku z przestępstwem lub wykroczeniem skarbowym z polisy skarbowej w przeciwieństwie do D&O można było liczyć co najwyżej na refundację kosztów pomocy prawnej. Obecnie jeden z wiodących ubezpieczycieli w ramach obu produktów pokrywa koszty zapewnia koszty pozyskania alternatywnego zabezpieczenia oraz pokrycie niektórych wydatków prywatnych członka kierownictwa (rata kredytu, opłaty za media, ubezpieczenia osobowe, koszty kształcenia potomstwa), które aktywa zostały zamrożone. Przy czym wiele zależy, o podstawy prawnej blokady rachunku bankowe oraz OWU Odnośnie różnych przypadków blokady środków na rachunku bankowym czytaj więcej J.Znamierowski, Ł.Lasek Blokada rachunku bankowe przez organy ścigania). Nowością w ubezpieczeniach odpowiedzialności skarbowej jest klauzula kosztów pomocy psychologicznej, obecna już od dekad w większości wzorców D&O.
Ubezpieczenia skarbowe i oc zarządu – zakres
Nie powinno ujść uwadze powszechne występowanie karencji w polisach karnoskarbowych, które w ofertach D&O raczej się nie zdarzają. Upraszczając, karencja to początkowa część okresu ubezpieczenia, podczas której ubezpieczyciel nie ponosi odpowiedzialności.
Zasadniczo ubezpieczenie karnoskarbowe odnosi się tylko do polskiego porządku prawnego. Objęte ochroną są tylko sprawy według przepisów krajowych toczące się przed polskim sądem. Zatem, gdyby na podstawie zagranicznego odpowiednika Kodeksu Karnego Skarbowego została nałożona grzywna, to nie będzie refundowana z ubezpieczenia skarbowego. Przy czym między ofertami poszczególnych ubezpieczycieli zdarzają się pewne odmienności. Według niektórych OWU oprócz powyżej kwestii dla zaistnienia odpowiedzialności z polisy KKS istotny jest także miejsce wypadku ubezpieczeniowego., który zresztą nie jest tak samo zdefiniowany we wszystkich OWU. Niezależnie od tego jeden z wiodących graczy na rynku ubezpieczeń skarbowych pokrywa wydatki na poradę prawnika
mającą zminimalizować skutki roszczenia spoza granicami RP.
Zakres podmiotowy polisy skarbowej
Grono osób chronionych przez oba produkty też nie jest identyczne. Ubezpieczenie D&O niemal zawsze ma formę polisy grupowej bezimiennej. W praktyce znaczy to tyle, że do grona ubezpieczanych oprócz samej osoby prawnej prawnej, która pełni także funkcję ubezpieczającego , należą wszyscy obecni, byli i przyszli managerowie. Natomiast polisa skarbowa może funkcjonować zarówno jako ubezpieczenie grupowe jak i indywidualne. W tym pierwszym przypadku oferowane są dwa warianty : bezimienny (chroniący wszystkich funkcjonariuszy danej organizacji) oraz imienny (obejmujący tylko osoby wskazane z imienia i nazwiska). Co ważne, ubezpieczenie odpowiedzialności karnoskarbowej w wersji bezimiennej, inaczej niż w D&O nie dotyczy były managerów czy pracowników. Można jednak to zmienić dokupując dedykowaną klauzulę. Warto też zaznaczyć, że w gronie ubezpieczonych ubezpieczeniem skarbowym, próżno szukać osoby prawnej, ułomnej osoby prawnej (np. spółki jawnej),nawet jeśli jest ona stroną umowy z zakładem ubezpieczeń czyli ubezpieczonym. Z tego względu polisa skarbowa uzupełniana jest nierzadko ubezpieczeniem podatkowym, zapewniającym wsparcie eksperckie renomowanej kancelarii. W polisie director & officers podmioty posiadające osobowość prawną (nieraz także ułomne osoby prawne np. spółki komandytowo akcyjne) są ubezpieczone, ale dotyczy to tylko kilku wycinków (np. papierów wartościowych, odpowiedzialności solidarnej z członkami kierownictwa, naruszenia praw pracowniczych).
W poszczególnych OWU ubezpieczeń skarbowych jak i OC zarządu rozmaicie uregulowana bywa ochrona osób współpracujących z ubezpieczającym w ramach działalności gospodarczej.
Dublowanie się ubezpieczenia skarbowego z tzw. oc zarządu
Jeśli dojdzie do zbiegu zakresu z ubezpieczenia D&O i skarbowego np. w odniesieniu do kosztów obrony, świadczenie ubezpieczeniowe przeważnie będzie wypłacane z drugiej z wymienionych umów. Dopiero gdy wyczerpie się limit odpowiedzialności z ubezpieczenia skarbowego w grę wchodzi wypłata polisę D&O. Wynika to z reguły subsydiarności ubezpieczenia director & officers insurance zamieszczonych w niemal wszystkich OWU tego produktu. Jednakże jeden z oferentów zdecydował się również we wzorcu umownym ubezpieczenia skarbowego zastrzec subsydiarność polisy karno-skarbowej względem ubezpieczeń, z którymi dubluje się zakresowo. Znaczna część wzorców umownych przywiduje wtedy realizację świadczeń z poszczególnych umów proporcjonalnie do sum ubezpieczenia. Przy czym można się zastanawiać czy wtedy ubezpieczyciele nie odpowiadają in solidum za całość a granicach sum, a w drodze regresów mogą rozliczyć między sobą, tak jak to przewiduje drugie zdanie art 8241§2 KC. Uzasadnieni dla tej bardzo dyskusyjnej tezą stanowi semimpreatywny charter norm wywodzonych z art 8241§2 KC. Abstrahując już od tego, podział odpowiedzialności w proporcji do sum z pewnością będzie mógł zajść jeśli zarówno OWU ubezpieczenia skarbowego jak i D&O wyraźnie na niego wskazują. Wątpliwości pojawiają się, gdy wzmianki o odpowiedzialności według wzajemnego stosunku sum zabraknie w jednej umów, a obie będą przewidywać swoją subsydiarność. Wtedy bowiem należy się liczyć, że zakład ubezpieczeń, którego umowa stanowi wyłącznie o subsydiarności, bez postanowień dopuszczających odpowiedzialność w proporcji do sum wszystkich nakładających się kontraktów, będzie twierdzić, że nie ma podstaw do wypłaty. Mimo pewnych wahań nie sposób się z tym zgodzić, ze względów aksjologicznych. Oznaczało by to ubezpieczonego pozbawienie części świadczenia. Znajdzie zastosowanie proporcjonalne rozliczenie. Zastanawiać można się co będzie ono podlegać wspomnianej wyżej zasadą wynikającym z 8241§2 KC. Reguła kodeksowa powinna zadziałać, także jeśli zarówno wzorzec umowny ubezpieczenia D&O i jak i skarbowego stanowić będą o subsydiarności względem umów dublujących się. Niemniej jednak kwestię pozytywnego konfliktu umów ubezpieczenia najlepiej uregulować przed zawarciem obu umów, choć ubezpieczyciele nierzadko przed tym wzbraniają się.
W obecnych realiach rynkowych raczej nie zdarza się, by przy dublowaniu się zakresów odpowiedzialność z ubezpieczenia karno-skarbowego miała miejsce po wyczerpaniu limitu z polisy D&O. Z perspektywy ubezpieczonych byłby to układ najkorzystniejszy z kilku względów. Przy takiej samej sumie ubezpieczenia składka za polisę D&O jest znacznie niższa, wiec z reguły limit odpowiedzialności z wielokrotnie przekracza ten z ubezpieczenie skarbowego. Ponadto pierwszeństwo ubezpieczenia karno-skarbowego, czy w mniejszym stopniu odpowiedzialność proporcjonalna, mogą prowadzić do sytuacji w której suma ubezpieczenia ubezpieczenia karno-skarbowego ulegniecie wyczerpaniu na koszty obrony, poręczenia a do zapłaty pozostanie grzywna nałożona na podstawie KKS nie podlegająca refundacji z ubezpieczenia skarbowego. Innymi słowy może dojść do skonsumowania limitu z polisy karno-skarbowej (jedynego ubezpieczenia ubezpieczenia zapewniającego pokrywanie grzywien karnoskarbowych) na koszty obrony możliwe do sfinansowania z polisy D&O.
Cenna jest także informacja, że przy jednoczesnym zawieraniu zarówno ubezpieczenia odpowiedzialności skarbowej jak i director & officers jednano z towarzystw ubezpieczeń z udziela 10% zniżki na oba produktu. Przy tym, ten rabat nie musi przesądzać, że składka proponowana przez tego oferenta będzie najatrakcyjniejsza. Na koszt ubezpieczenia skarbowego wpływ ma wiele czynników w np. zniżka za nabycie ubezpieczenie od kontroli podatkowej.
Reasumując warto zaaranżować obie polisy gdyż ich zakresy uzupełniają się wzajemnie, zarówno w aspekcie przedmiotowym jak i ilościowym. Wielu trudności przy wypłacie świadczeń pozwana odpowiednie uregulowanie relacji między ubezpieczeniem skarbowym a tzw. oc zarządu.
Na co zwrócić uwagę przy wyborze ubezpieczenia skarbowego?
Ilość skomplikowanych szczegółów różniących oferty jest duża, że trudno je omówić wyczerpująco. Poniżej zaprezentowane zostanie tylko kilka z istotniejszych kwestii. Znaczenie odmienności dla poszczególnych ubezpieczonych bywa bardzo zróżnicowane. Dlatego warto przy podejmowaniu decyzji skorzystać z pomocy brokera ubezpieczeniowego, który jednocześnie jest prawnikiem. Jego obowiązkiem jest analiza ofert oraz udzielenie zindywidualizowanej rekomendacji na piśmie.
Powszechna jest wiedza, że kluczowe znaczenie w ubezpieczeniu skarbowym ma wysokość sumy ubezpieczenia. Jednakże nie każdy zdaje sobie sprawę z istnienia podlimitów ją ograniczających. Warto zwrócić uwagę w szczególności do jakiej kwoty refundowane są grzywny oraz wynagrodzenie prawnika. Nierzadko popełnianym błędem jest opieranie analizy ofert wyłącznie na treści OWU, podczas gdy modyfikują je indywidualne postanowienia zawarte w treści oferty.
Ubezpieczenie skarbowe można skonfigurować jako polisę indywidualną jak i grupową. Wersja grupowa może przybrać formę imienną jak i bezimienną. Wybór polisy strukturalnej (bezimiennej) redukcje ryzyko przeoczenia, ale poziom składki sprawia, że jest to opcja atrakcyjna cenowo głównie dla członków organów i zatrudnionych w podmiotach generujących obrót powyżej 10 MLN PLN rocznie. Decydując się na ubezpieczenie grupowe bezimienne warto rozważyć rozciągnięcia pokrycia także na byłych i ustępujących zatrudnionych. Z kolei zaletę zawierania indywidualnych polis stanowi możliwość różnicowania sum ubezpieczenia i rozszerzeń odpowiedzialności dla poszczególnych ubezpieczonych. Jako atut indywidualnej polisy skarbowej wskazuje, się że będzie obejmować aktywność danego ubezpieczonego we wszystkich organizmach, w których działalność się angażuje. Np. Prezes spółki z.o.o może być równocześnie członkiem rady fundacji. Do niedawna za wersją indywidualną przemawiało także istnienie ochrony także w sprawach prywatnych, ale jedno w OWU przełamało tą regułę. W ubezpieczeniach karnoskarbowych można spotkać się także z wariantami pośrednimi. Np. praktykuje się zawieranie polis grupowych limitem odpowiedzialności wyższym dla CEO niż dla innych ubezpieczonych. Niekiedy indywidualna polisa skarbowa konstruowana jest jako ubezpieczanie nadwyżkowe względem grupowego.
Zasadniczo ochrona dotyczy postępowań wszczętych, kar nałożonych w okresie ubezpieczenia bez względu na to czy nieprawidłowość miała miejsce przed rozpoczęciem tego okresu (trigger claim made). Jednakże zdarza się, że ubezpieczyciele limitują odpowiedzialność do następstw zdarzeń mających miejsce po określonej dacie wskazanej w polisie (data retroaktywna). W analizie ofert uwzględnić należy czy ustawiono datę retroaktywną, a jeśli tak to na jaki dzień. Inną kwestią jest długość okresów karencji oraz jakich modułów dotyczą.
Jeśli na podatniku ciąży obowiązek przekazywania do Szefa Krajowej Administracji Skarbowej informacji o schematach podatkowych (MDR – Mandatory Disclosure Rules) należy sprawdzić czy proponowane warunki ochrony przewidują ochronę w tym zakresie. Przy czym klauzula MDR przy ubezpieczeniu karno-skarbowym funkcjonuje w obrocie w kilku wersjach. Np. Zdarza się na przykład, że nawet bez niej ochronie w analizowanym zakresie podlegają wszyscy ubezpieczeni z wyjątkiem promotorów schematów podatkowych. Wraz z epidemią Covid-19 i kolejnymi tarczami antykryzysowymi w ofercie pojawiła się klauzula dodatkowa dotycząca odpowiedzialności za nieprawidłowości przy rozliczaniu środków pomocowych. Przy jeden z oferentów limituje jej zakres do spraw związanych z pomocą antycovidową, a drugi rozciąga pokrycie na wszelkie przypadki pomocy publicznej. Dla większości podmiotów istotna będzie także ochrona w zakresie czynności dotyczących obsługi Pracowniczych Planów Kapitałowych. Warto zweryfikować ofertę także w tym aspekcie.
Odpowiedź na dodatkowe pytania jak i ofertę różnych ubezpieczeń można uzyskać pisząc na adres broker@andiw.pl jak dzwoniąc pod numer 696487675.
Przeczytaj także :
- Ubezpieczenie cyber
- Kogo chroni polisa członków zarządu
- Na czym polega ubezpieczenie D&O
Potrzebujesz porady dotyczącej ubezpieczenia karnoskarbowego, interesujecie się oferta ubezpieczenia odpowiedzialności zarządu ?
Zapraszamy do kontaktu
ubezpieczeniezarzadu@andiw.pl
